Regulacje prawne

Za­sady i warunki stosowania oświadczeń w znakowaniu środków spożywczych szczegółowo regulujerozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywie­niowych i zdrowotnych dotyczących żywności ze zmianami. Przepis ten ma zastosowanie do oświadczeń żywie­niowych i zdrowotnych zawartych w przekazach ko­mercyjnych, zarówno w etykietowaniu, przy prezenta­cji, jak i w reklamach żywności przeznaczonej dla kon­sumentów końcowych. Zasady stosowania oświadczeń uwzględniają żywność przeznaczoną dla restauracji, szpitali, szkół, stołówek i podobnych instytucji żywie­nia zbiorowego.

Główne zasady

Jedna z głównych zasad zakazuje posługiwania się informacjami, które wpro­wadzałyby konsumenta w błąd, lub przypisywałyby żywności właściwości lecznicze.

Oświadczenia muszą być zgodne z prawdą, a deklarowane w nich korzystne działanie odżywcze lub fizjologiczne musi być potwierdzone naukowo. Dlatego substancja będąca przedmio­tem oświadczenia musi być obecna w produkcie końcowym w wystarczających ilościach, lub być nieobecna, bądź występować w ilościach odpowiednio zmniejszonych lub zwiększonych, tak by powodować zgodne z oświad­czeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne. Sub­stancja ta powinna być ponadto przyswajalna przez or­ganizm. Dodatkowo, w odpowiednich przypadkach, znacząca ilość substancji, która według oświadczenia ma działanie odżywcze lub fizjologiczne, powinna być dostarczana w takiej ilości żywności, jakiej spożycia można racjonalnie oczekiwać.

Kategorie oświadczeń

Oświadczenia dotyczące produktów spożywczych dzielą się na następujące kategorie:

• oświadczenia żywieniowe,
• oświadczenia zdrowotne inne niż dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci,
• oświadczenie o zmniejszaniu ryzyka choroby oraz oświadczenia dotyczące rozwoju i zdrowia dzieci.

OŚWIADCZENIA ŻYWIENIOWE

Oświadczenie żywieniowe – oznacza każde oświadcze­nie, które stwierdza, sugeruje, lub daje do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu na:

1.Energię (wartość kaloryczną), której:

• dostarcza, np. „niska wartość energetyczna”,
• dostarcza w zmniejszonej lub zwiększonej ilości, np. „zmniejszona wartość energetyczna”, lub
• nie dostarcza, np. „nie ma wartości energety­cznej”;

2.Substancje odżywcze lub inne substancje:

• które zawiera, np. „źródło białka”,
• które zawiera w zmniejszonej lub zwiększonej ilości, np. „niska zawartość tłuszczu”, lub
• których nie zawiera, np. „nie zawiera cukrów”.

Wykaz dozwolonych oświadczeń – przykłady

Oświadczenia żywieniowe, które wolno stosować, oraz warunki ich stosowania zostały określone w załączniku do rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 (ze zmianami). Poniżej przedstawiamy przykłady takich oświadczeń.

NISKA WARTOŚĆ ENERGETYCZNA – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt nie zawiera więcej niż 40 kcal (170 kJ)/100 g dla produk­tów stałych lub nie więcej niż 20 kcal (80 kJ)/100 ml dla produktów płynnych. W przypadku słodzików stoło­wych zastosowanie ma limit 4 kcal (17 kJ)/porcję, przy intensywności słodzenia równoważnej 6 g sacharozy (około 1 łyżeczka sacharozy).

ZMNIEJSZONA WARTOŚĆ ENERGETYCZNA – oświadczenie może być stosowane, gdy wartość ener­getyczna jest zmniejszona o przynajmniej 30%, ze wska­zaniem na cechę lub cechy, które sprawiają, że dany śro­dek spożywczy ma zmniejszoną ogólną wartość ener­getyczną.

NISKA ZAWARTOŚĆ TŁUSZCZU – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt zawiera nie więcej niż 3 g tłuszczu na 100 g dla produk­tów stałych lub 1,5 g tłuszczu na 100 ml dla produktów płynnych (1,8 g tłuszczu na 100 ml mleka półtłustego).

NIE ZAWIERA TŁUSZCZU – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt za­wiera nie więcej niż 0,5 g tłuszczu na 100 g lub 100 ml. Jednakże oświadczenia wyrażone jako „X% bez tłusz­czu” są zabronione.

O OBNIŻONEJ ZAWARTOŚCI TŁUSZCZÓW NASYCONYCH – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas:

1. Gdy suma nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans w produkcie opatrzonym oświadczeniem wynosi przynajmniej 30% mniej niż suma nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans w produkcie podobnym; oraz
2. Gdy zawartość kwasów tłuszczowych trans w produkcie opatrzonym oświadczeniem jest równa lub mniejsza niż zawartość kwasów tłuszczowych trans w produkcie podobnym.

ŹRÓDŁO KWASÓW TŁUSZCZOWYCH OMEGA-3  – oświadczenie może być zamieszczane tylko wówczas, gdy produkt zawiera przynajmniej 0,3 g kwasu alfa-linolenowego na 100 g i na 100 kcal lub przynajmniej 40 mg kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego razem na 100 g i na 100 kcal.

WYSOKA ZAWARTOŚĆ KWASÓW TŁUSZCZOWYCH OMEGA-3  – oświadczenie może być zamieszczane tylko wówczas, gdy produkt zawiera przynajmniej 0,6 g kwasu alfa-linolenowego na 100 g i na 100 kcal lub przynajmniej 80 mg kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego razem na 100 g i na 100 kcal.

BEZ DODATKU CUKRÓW – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym, na etykiecie powinna się również znaleźć następująca informacja: „ZAWIERA NATURALNIE WYSTĘPUJĄCE CUKRY”.

NISKA ZAWARTOŚĆ SODU/SOLI – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,12 g sodu lub równo­ważną ilość soli  na 100 g lub na 100 ml. W przypadku wód innych niż naturalne wody mineralne wartość ta nie powinna przekraczać 2 mg sodu na 100 ml.

BEZ DODATKU SODU/SOLI – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera dodanego sodu lub soli ani żadnych innych składników zawierających dodany sód lub sól i gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,12 g sodu lub równoważną wartość dla soli  na 100 g lub 100 ml.

ŹRÓDŁO BŁONNIKA POKARMOWEGO – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt zawie­ra przynajmniej 3 g błonnika na 100 g lub przynajmniej 1,5 g błonnika na 100 kcal.

WYSOKA ZAWARTOŚĆ BŁONNIKA POKARMOWEGO – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera przynajmniej 6 g błonnika na 100 g lub przynajmniej 3 g błonnika na 100 kcal.

ŹRÓDŁO BIAŁKA – oświadczenie może być stosowane, gdy przynajmniej 12% wartości energetycznej środka spożywczego po­chodzi z białka.

WYSOKA ZAWARTOŚĆ BIAŁKA – oświadczenie może być stosowane, gdy przynajmniej 20% wartości energetycznej środka spożywczego po­chodzi z białka.

ŹRÓDŁO [NAZWA WITAMINY/WITAMIN] lub [NAZWA SKŁADNIKA MINERALNEGO/SKŁADNIKÓW MINERAL­NYCH] – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt zawie­ra co najmniej znaczącą ilość zdefiniowaną w odpo­wiednich przepisach (15% referencyjnych wartości spożycia).

ZAWIERA [NAZWA SKŁADNIKA ODŻYWCZEGO lub INNEJ SUBSTANCJI] – oświadczenie, że środek spożywczy zawiera składnik odżywczy lub inną substancję, dla której rozporządze­nie 1924/2006 nie ustala szczególnych warunków, oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt spełnia wszystkie odpowiednie postanowienia tego rozporządzenia. W przypadku witamin mają za­stosowanie warunki oświadczenia „źródło…”.

Regulacje prawne

Za­sady i warunki stosowania oświadczeń w znakowaniu środków spożywczych szczegółowo regulujerozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywie­niowych i zdrowotnych dotyczących żywności ze zmianami. Przepis ten ma zastosowanie do oświadczeń żywie­niowych i zdrowotnych zawartych w przekazach ko­mercyjnych, zarówno w etykietowaniu, przy prezenta­cji, jak i w reklamach żywności przeznaczonej dla kon­sumentów końcowych. Zasady stosowania oświadczeń uwzględniają żywność przeznaczoną dla restauracji, szpitali, szkół, stołówek i podobnych instytucji żywie­nia zbiorowego.

Główne zasady

 Jedna z głównych zasad zakazuje posługiwania się informacjami, które wpro­wadzałyby konsumenta w błąd, lub przypisywałyby żywności właściwości lecznicze.

Oświadczenia muszą być zgodne z prawdą, a deklarowane w nich korzystne działanie odżywcze lub fizjologiczne musi być potwierdzone naukowo. Dlatego substancja będąca przedmio­tem oświadczenia musi być obecna w produkcie końcowym w wystarczających ilościach, lub być nieobecna, bądź występować w ilościach odpowiednio zmniejszonych lub zwiększonych, tak by powodować zgodne z oświad­czeniem działanie odżywcze lub fizjologiczne. Sub­stancja ta powinna być ponadto przyswajalna przez or­ganizm. Dodatkowo, w odpowiednich przypadkach, znacząca ilość substancji, która według oświadczenia ma działanie odżywcze lub fizjologiczne, powinna być dostarczana w takiej ilości żywności, jakiej spożycia można racjonalnie oczekiwać.

Kategorie oświadczeń

Oświadczenia dotyczące produktów spożywczych dzielą się na następujące kategorie:

• oświadczenia żywieniowe,
• oświadczenia zdrowotne inne niż dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci,
• oświadczenie o zmniejszaniu ryzyka choroby oraz oświadczenia dotyczące rozwoju i zdrowia dzieci.

OŚWIADCZENIA ŻYWIENIOWE

                Oświadczenie żywieniowe – oznacza każde oświadcze­nie, które stwierdza, sugeruje, lub daje do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze ze względu na:

1.Energię (wartość kaloryczną), której:

• dostarcza, np. „niska wartość energetyczna”,
• dostarcza w zmniejszonej lub zwiększonej ilości, np. „zmniejszona wartość energetyczna”, lub
• nie dostarcza, np. „nie ma wartości energety­cznej”;

2.Substancje odżywcze lub inne substancje:

• które zawiera, np. „źródło białka”,
• które zawiera w zmniejszonej lub zwiększonej ilości, np. „niska zawartość tłuszczu”, lub
• których nie zawiera, np. „nie zawiera cukrów”.

Wykaz dozwolonych oświadczeń – przykłady

 Oświadczenia żywieniowe, które wolno stosować, oraz warunki ich stosowania zostały określone w załączniku do rozporządzenia (WE) nr 1924/2006 (ze zmianami). Poniżej przedstawiamy przykłady takich oświadczeń.

NISKA WARTOŚĆ ENERGETYCZNA – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt nie zawiera więcej niż 40 kcal (170 kJ)/100 g dla produk­tów stałych lub nie więcej niż 20 kcal (80 kJ)/100 ml dla produktów płynnych. W przypadku słodzików stoło­wych zastosowanie ma limit 4 kcal (17 kJ)/porcję, przy intensywności słodzenia równoważnej 6 g sacharozy (około 1 łyżeczka sacharozy).

ZMNIEJSZONA WARTOŚĆ ENERGETYCZNA – oświadczenie może być stosowane, gdy wartość ener­getyczna jest zmniejszona o przynajmniej 30%, ze wska­zaniem na cechę lub cechy, które sprawiają, że dany śro­dek spożywczy ma zmniejszoną ogólną wartość ener­getyczną.

NISKA ZAWARTOŚĆ TŁUSZCZU – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt zawiera nie więcej niż 3 g tłuszczu na 100 g dla produk­tów stałych lub 1,5 g tłuszczu na 100 ml dla produktów płynnych (1,8 g tłuszczu na 100 ml mleka półtłustego).

NIE ZAWIERA TŁUSZCZU – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt za­wiera nie więcej niż 0,5 g tłuszczu na 100 g lub 100 ml. Jednakże oświadczenia wyrażone jako „X% bez tłusz­czu” są zabronione.

O OBNIŻONEJ ZAWARTOŚCI TŁUSZCZÓW NASYCONYCH – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas:

1. Gdy suma nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans w produkcie opatrzonym oświadczeniem wynosi przynajmniej 30% mniej niż suma nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans w produkcie podobnym; oraz
2. Gdy zawartość kwasów tłuszczowych trans w produkcie opatrzonym oświadczeniem jest równa lub mniejsza niż zawartość kwasów tłuszczowych trans w produkcie podobnym.

ŹRÓDŁO KWASÓW TŁUSZCZOWYCH OMEGA-3  – oświadczenie może być zamieszczane tylko wówczas, gdy produkt zawiera przynajmniej 0,3 g kwasu alfa-linolenowego na 100 g i na 100 kcal lub przynajmniej 40 mg kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego razem na 100 g i na 100 kcal.

WYSOKA ZAWARTOŚĆ KWASÓW TŁUSZCZOWYCH OMEGA-3  – oświadczenie może być zamieszczane tylko wówczas, gdy produkt zawiera przynajmniej 0,6 g kwasu alfa-linolenowego na 100 g i na 100 kcal lub przynajmniej 80 mg kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego razem na 100 g i na 100 kcal.

BEZ DODATKU CUKRÓW – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym, na etykiecie powinna się również znaleźć następująca informacja: „ZAWIERA NATURALNIE WYSTĘPUJĄCE CUKRY”.

NISKA ZAWARTOŚĆ SODU/SOLI – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,12 g sodu lub równo­ważną ilość soli  na 100 g lub na 100 ml. W przypadku wód innych niż naturalne wody mineralne wartość ta nie powinna przekraczać 2 mg sodu na 100 ml.

BEZ DODATKU SODU/SOLI – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt nie zawiera dodanego sodu lub soli ani żadnych innych składników zawierających dodany sód lub sól i gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,12 g sodu lub równoważną wartość dla soli  na 100 g lub 100 ml.

ŹRÓDŁO BŁONNIKA POKARMOWEGO – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt zawie­ra przynajmniej 3 g błonnika na 100 g lub przynajmniej 1,5 g błonnika na 100 kcal.

WYSOKA ZAWARTOŚĆ BŁONNIKA POKARMOWEGO – oświadczenie może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera przynajmniej 6 g błonnika na 100 g lub przynajmniej 3 g błonnika na 100 kcal.

ŹRÓDŁO BIAŁKA – oświadczenie może być stosowane, gdy przynajmniej 12% wartości energetycznej środka spożywczego po­chodzi z białka.

WYSOKA ZAWARTOŚĆ BIAŁKA – oświadczenie może być stosowane, gdy przynajmniej 20% wartości energetycznej środka spożywczego po­chodzi z białka.

ŹRÓDŁO [NAZWA WITAMINY/WITAMIN] lub [NAZWA SKŁADNIKA MINERALNEGO/SKŁADNIKÓW MINERAL­NYCH] – oświadczenie może być stosowane, gdy produkt zawie­ra co najmniej znaczącą ilość zdefiniowaną w odpo­wiednich przepisach (15% referencyjnych wartości spożycia).

ZAWIERA [NAZWA SKŁADNIKA ODŻYWCZEGO lub INNEJ SUBSTANCJI] – oświadczenie, że środek spożywczy zawiera składnik odżywczy lub inną substancję, dla której rozporządze­nie 1924/2006 nie ustala szczególnych warunków, oraz każde oświadczenie, które może mieć taki sam sens dla konsumenta, może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt spełnia wszystkie odpowiednie postanowienia tego rozporządzenia. W przypadku witamin mają za­stosowanie warunki oświadczenia „źródło…”.