Systemy certyfikacji powinny zapewniać, że wyróżnione np. w reklamie lub na etykiecie szczególne cechy żywności, metody lub procesu produkcji posiadają potwierdzenie w rzeczywistości. Co do zasady przyjmuje się również, że system certyfikacji powinien bazować na niezależnej ocenie wykonywanej przez stronę trzecią. Na rynku funkcjonuje jednak wiele fakultatywnych oznaczeń i systemów, niezwiązanych z żadnym z usankcjonowanych w przepisach prawa żywnościowego.

Systemy dobrowolnej certyfikacji często bazują też na deklaracji własnej producenta. Stąd pytanie, czy duża liczba różnorodnych oznaczeń, zapewnia rzetelność informacji przekazywanych konsumentom?

Wymagania UE wobec produktów spożywczych

Polityka unijna w zakresie podkreślania szczególnych cech jakościowych środków spożywczych jest realizowana głównie poprzez europejski system Chronionych Nazw Pochodzenia (ChNP), Chronionych Oznaczeń Geograficznych (ChOG) i Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalności (GTS). Przepisy te powstały w celu ochrony i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych. Innym przykładem unijnego systemu, który służy wyróżnieniu cech żywności (dotyczących sposobu jej produkcji), jest prawo dotyczące żywności pochodzącej z rolnictwa ekologicznego.

Lokalne metody certyfikowania wyrobów

Przepisy unijne nie stoją na przeszkodzie tworzeniu i stosowaniu innych dobrowolnych systemów i oznaczeń. Przykładem krajowych inicjatyw są programy certyfikacji jakości takie jak: „Jakość Tradycja”, „Poznaj Dobrą Żywność”, „PQS” – System Jakości Produkcji Wieprzowiny, „QMP” – System Jakość Produkcji Mięsa, czy „QAFP” – System Gwarantowanej Jakości Żywności.

Bez wątpienia dobrowolne systemy certyfikacji mogą przynieść korzyści wszystkim uczestnikom łańcucha żywnościowego, w tym:

• pośrednikom (gwarancja przestrzegania norm, ochrona reputacji produktów i zalet jakościowych lub zdrowotnych deklarowanych w etykietowaniu),
• producentom (powiększanie udziału w określonym segmencie, większy rynek zbytu i wyższe ceny certyfikowanych wyrobów) oraz
• konsumentom (gwarancja rzetelnej informacji nt. określonego produktu, autentyczność składu, metod jego wytwarzania itp.).

Przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze, że niektóre dobrowolne wyróżnienia dotyczące cech jakościowych żywności mogą być przedmiotem zastrzeżeń inspekcji, szczególnie jeżeli zachodzi podejrzenie, że mogą być dezinformujące lub wprowadzające konsumentów w błąd.

Mylące znakowania produktów spożywczych

Jako przykład nieprawidłowego wyróżnienia można wskazać stwierdzenie: „Produkt Bezpieczny” lub inne o podobnym znaczeniu. Takie oznaczenia mogą sugerować niezgodność innych produktów z obowiązującymi przepisami oraz przeczą ogólnej zasadzie prawa żywnościowego stanowiącej, że żaden niebezpieczny środek spożywczy nie może być wprowadzany do obrotu.

Innymi – od lat stosowanymi – oznaczeniem mogą być wyróżnienia wskazujące, że dany środek spożywczy wyprodukowano: „zgodnie z GMP / HACCP” lub „mięso/jaja przebadane na pozostałości antybiotyków”.

W kontekście powyższego należy przypomnieć, że dobrowolna certyfikacja na zgodność z podstawowymi wymogami prawnymi nie powinna sprawiać wrażenia, że wyróżniane produkty mają wyjątkowe właściwości, odróżniające je od takich samych lub podobnych produktów dostępnych na rynku. Uczestnictwo w dobrowolnym systemie certyfikacji nie upoważnia też producentów do dyskredytowania innych produktów dostępnych na rynku (np. „jedyny o wysokiej jakości”).

Przedsiębiorcy, którzy promują żywność z wykorzystaniem odniesień do dobrowolnych systemów certyfikacji, powinni mieć na uwadze, aby:

• systemy jasno określały cel i zakres stosowania,
• gwarantowane zalety (surowca, produktu, procesów) opierały się na obiektywnych i sprawdzalnych dowodach,
• dowody uzasadniające szczególne cechy, które umożliwiły certyfikację, były dostępne dla konsumentów, np. na stronie internetowej,
• informacje o programie certyfikacji udostępniane konsumentom określały w jasny sposób czy jest to program realizowany przez instytucję publiczną, czy prywatną, czy certyfikacji dokonał niezależny zespół ekspertów, czy też bazuje na oświadczeniu producenta,
• w przypadku certyfikacji przez niezależne jednostki wskazywać ich nazwy wraz z kryteriami jakie były wymagane przy certyfikacji,
• analiza finalnego przekazu marketingowego, który ma zostać wykorzystany w znakowaniu lub reklamie, obejmowała ocenę zgodności z ogólnymi i szczegółowymi przepisami prawa żywnościowego (w tym przepisami sektorowymi), przy uwzględnieniu orzecznictwa i praktyk właściwych inspekcji.