Chorzy, których stan zdrowia nie wymaga stosowania specjalnych ograniczeń dietetycznych, otrzymują dietę podstawową. Dieta ta powinna być ułożona zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia. Poprzez odpowiednie modyfikacje diety podstawowej opracowywane są diety lecznicze, które odznaczają się ograniczeniem lub zwiększeniem zawartości jednego, a czasem większej ilości składników odżywczych, doborem odpowiednich technik kulinarnych oraz zmianą konsystencji podawanych posiłków. Przy planowaniu diet dla chorych hospitalizowanych proponuje się uwzględnienie norm na poziomie zalecanego spożycia (RDA) w przypadku składników, dla których normy zostały opracowane na tym poziomie. Do składników tych zalicza się: witaminę A, C, B1, B2, niacynę, witaminę B6, foliany, witaminę B12 oraz fosfor, magnez, żelazo, cynk, jod, selen i miedź. Obecna wiedza z zakresu żywienia jest niewystarczająca do opracowania norm na pozostałe witaminy i składniki mineralne na poziomie średniego zapotrzebowania i zalecanego spożycia. Normy na te składniki zostały opracowane na poziomie wystarczającego spożycia (AI). Są to: witamina E, D, K, biotyna, kwas pantotenowy, cholina oraz mangan, fluor, potas, sód i chlor. Zawartość tych składników w diecie pacjentów szpitalnych powinna odpowiadać normom na poziomie wystarczającego spożycia. Liczne badania stanu odżywienia pacjentów szpitalnych wykazywały niedobry niektórych witamin i składników mineralnych. Potwierdziła to przeprowadzona w 2018 roku kontrola NIK oceniająca żywienie pacjentów w szpitalach. Wykazała ona niedobory takich składników jak: wapń, żelazo, magnez, witaminy E, B1 i C. Natomiast spożycie sodu było nadmierne i dochodziło do 374% zalecanej normy. Także wysokie było spożycie witaminy A (114-259% zalecanej normy).

Ocenia się, że około 35–55% chorych przyjmowanych do szpitala jest niedożywionych, a około 20% z nich odznacza się ciężkim niedożywieniem wymagającym natychmiastowego leczenia. Niestety obecnie poza rozporządzeniem MZ z 09.08.2019 r w sprawie programu pilotażowego „Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym – Dieta Mamy” (Dz. U. z 2019 roku, poz. 1537) oraz Zarządzenia NR 116/2019/DSOZ Prezesa  Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 2 września 2019 r. w sprawie umów o realizację programu pilotażowego „Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym – Dieta Mamy” brak jest aktów prawnych uszczegóławiających i standaryzujących kwestie dotyczące żywienia pacjentów w szpitalach, pozostają one w gestii dyrektorów szpitali.

Dlatego słuszne jest poddawanie chorych obowiązkowemu badaniu przesiewowemu w kierunku niedożywienia (Dz. U. 2017 poz. 2295 z 12.12.2017). Wczesne wdrożenie interwencji żywieniowej u pacjentów zagrożonych niedożywieniem pozwala:

• zredukować liczbę powikłań,
• poprawić odporność pacjenta, co ma wpływ m.in. na zmniejszenie ilości zakażeń,
• zwiększyć tolerancję zastosowanego leczenia np. chemioterapii u pacjentów
  onkologicznych,
• skrócić czas hospitalizacji,
• zmniejszyć koszty leczenia.

Przesiewowa ocena ryzyka niedożywienia jest w Polsce obowiązkowa we wszystkich oddziałach szpitalnych, przy przyjęciu do szpitala. Najczęściej oceny dokonuje się w oparciu o ankietę SGA (Subiektywną Globalną Ocenę Stanu Odżywienia – Subjective Global Assessment) lub formularz NRS 2002 (Nutritional Risk Screening 2002), które należy powtarzać co 14 dni. Do oceny niedożywienia u dorosłych w Wielkiej Brytanii stosuje się ankietę MUST (Malnutrition Universal Screening Tool). U osób starszych zalecana jest mini scala oceny stanu odżywienia MNA (Mini Nutritional Assessment).

Zdaniem European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN) ankietą preferowaną do oceny chorych hospitalizowanych jest ankieta NRS 2002, dzięki której można ocenić ryzyko żywieniowe.

Interwencja żywieniowa powinna być dostosowana do sytuacji klinicznej. Polega ona na poradnictwie dietetycznym, stosowaniu doustnych diet przemysłowych (oral nutritional suport), żywienia dojelitowego lub pozajelitowego z uwzględnieniem sytuacji szczególnych. Wytyczne towarzystw naukowych zalecają, aby u wszystkich chorych, którzy w ciągu 3 dni lub więcej nie będą w stanie odżywiać się wystarczająco drogą doustną, rozpoczynać leczenie żywieniowe w ciągu 24 godzin od momentu przyjęcia na oddział intensywnej terapii (OIT).

Piśmiennictwo:

1. Lew C.C.H., Yandell R., Fraser T.J et all. Association between malnutrition and clinical outcomes in the intensive care unit: A systematic review. J. Parenter. Enter. Nutr. 2017; 41, 744-758
2. Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu. Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Wydanie I. Kraków 2014. Scientifica.
3. Singer P., Berger M.M., Van den Berghe G. et all. ESPEN Guidelines on Parenteral Nutrition: intensive care. Clin. Nutr. 2009Aug; 28 (4):387-400
4. Sobczak E., Małgorzewicz S. Nowa klasyfikacja niedożywienia GLIM – zastosowanie u chorych onkologicznych. Postępy żywienia Klin. 2020, 1 (54), 13-17
5. Rozporządzenie MZ z 09.08.2019 r w sprawie programu pilotażowego „Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym – Dieta Mamy” (Dz. U. z 2019 roku, poz. 1537)
6. Zarządzenie NR 116/2019/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 2 września 2019 r. w sprawie umów o realizację programu pilotażowego „Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym – Dieta Mamy”
7. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2017 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. RP poz.2295 z 12.12.2017)
8. Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej. Wyd. IŻŻ, Warszawa 2017