Co sprzyja powstawaniu otyłości?

Wiadomo, że otyłość obniża ogólną jakość funkcjonowania człowieka. Jej obecność zwiększa też ryzyko pojawienia się chorób mogących być zagrożeniem dla zdrowia, takich jak cukrzyca typu 2, choroby układu sercowo-naczyniowego, czy niektóre rodzaje nowotworów. Obecnie uważa się, że czynnikami, które sprzyjają powstawaniu otyłości i nadwagi są czynniki środowiskowe związane z otoczeniem w którym żyjemy. Należą do nich:

• łatwa dostępność do taniego jedzenia o niskiej wartości odżywczej,  
• powiększanie serwowanych porcji jedzenia,  
• reklamowanie przez producentów żywności niezdrowych produktów (na przykład słodkich przekąsek),
• zbyt niski poziom świadomości żywieniowej w społeczeństwach,
• nieprawidłowe nawyki żywieniowe,
• brak aktywności fizycznej.

 

Łatwy i nieograniczony dostęp do jedzenia, promowanie niezdrowej żywności oraz oferty zachęcające do kupowania większych ilości jedzenia za niższą cenę sprawiają, że wielu ludzi przy sięganiu po pożywienie nie kieruje się poczuciem głodu, tylko chęcią i ochotą zjedzenia czegoś dobrego. Środowisko, w którym żyjemy, kult jedzenia oraz przyzwolenie społeczne na spożywanie niezdrowego jedzenia może sprzyjać powstawaniu nieprawidłowych wzorców żywieniowych. A te w długotrwałej perspektywie mogą przyczyniać się do występowania nadwagi i otyłości.

 

Psychologiczne podłoże otyłości

Środowisko i otoczenie, w którym funkcjonujemy ma duże znaczenie w kształtowaniu zachowań żywieniowych i sposobu postrzegania jedzenia. Jednak okazuje się, że nie tylko ono sprzyja powstawaniu nadwagi i otyłości. Od niedawna badacze  zaczęli doszukiwać się przyczyn otyłości  również w czynnikach psychologicznych. Okazuje się, że podłoże psychologiczne może mieć znaczący wpływ na zwiększanie się masy ciała. Do czynników psychologicznych odpowiedzialnych za to zalicza się:

• zaburzenia mechanizmu samoregulacji,
• przekonania i oczekiwania jednostki,
• cechy osobowości,
• trudności w radzeniu sobie z emocjami i stresem.

 

Zaburzenia mechanizmu samoregulacji związane są przede wszystkim z brakiem utrzymania kontroli nad spożywaną ilością pokarmu w określonych sytuacjach. Osoby mające problem w tym aspekcie w momentach szerokiej dostępności jedzenia, na przykład podczas uroczystości rodzinnych czy spotkań towarzyskich nie potrafią zapanować nad ilością spożywanego jedzenia. Spożywają go znacznie więcej tylko dlatego, że jest go dużo i jest ono na wyciągnięcie ręki. Sytuacjami sprzyjającymi takim zachowaniom są również chwile, w których uśpiona zostaje nasza samoświadomość. Można do nich zaliczyć oglądanie filmu, zaangażowanie się w czytanie książki, czy zajmującą rozmowę z przyjaciółmi. Wtedy sięgamy po jedzenie w sposób automatyczny. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że jemy i ile jemy. Osoby mające problemy z samoregulacją  często ignorują lub nie umieją identyfikować uczucia sytości i pełności w żołądku, które powinno być czynnikiem hamującym potrzebę jedzenia.

 

 

Kolejnym czynnikiem sprzyjającym nadmiernemu jedzeniu są przekonania i oczekiwania jednostki względem świata i samego siebie. Jeżeli dana osoba charakteryzuje się wysokim poczuciem bierności i bezradności, ma duże wymagania wobec siebie oraz potrzebę bycia perfekcyjnym, a do tego cechuje się niską samooceną, wówczas jest duże prawdopodobieństwo, że w jej życiu będzie dominował obniżony nastrój oraz pesymizm. Takie stany wyzwalają potrzebę pocieszenia się. Przez swoją dostępność jedzenie staje się łatwą i skuteczną (przynajmniej na chwilę) formą poprawiania humoru i odwrócenia uwagi od obciążających myśli.

Jednym z najbardziej problematycznych czynników, które są odpowiedzialne za nieprawidłowe zachowania żywieniowe, a co za tym idzie nadmierne objadanie się, jest nieumiejętność radzenia sobie ze stresem i trudnymi emocjami. Okazuje się, że ten problem dotyka coraz większej liczby osób. W momencie pojawienia się stresu czy ciężkich do przeżycia emocji osoby sięgają po jedzenie po to, aby odwrócić od nich uwagę. Ponieważ dostęp do jedzenia uzyskujemy dziś bez żadnego wysiłku, dla wielu “zajadanie stresu” stało się swoistym, łatwym i niewymagającym sposobem radzenia sobie z trudnymi emocjami. Emocje, które wzmagają apetyt to najczęściej: uczucie niepokoju, depresja, złość, samotność, czy nuda. Okazuje się, że zajadanie przekąsek zwłaszcza tych bogatych w węglowodany  w takich sytuacjach działa kojąco.

 

 

Okazuje się, że występowanie pewnych cech osobowości również może wpływać na pojawienie się nadwagi i otyłości. Szczególnie narażone są osoby o wysokim poziomie neurotyczności, czyli takie, które przejawiają tendencję do przeżywania negatywnych emocji oraz osoby o wysokim poziomie introwersji, które pozostają z boku, są ciche i zamknięte w sobie. W ich przypadkach jedzenie staje się skutecznym sposobem na radzenie sobie z poczuciem samotności i spadkami nastroju.

 

Gdy jedzenie staje się sposobem walki z trudnymi emocjami warto zgłosić po pomoc

Jak widać powyżej czynniki psychologiczne mogą realnie wpływać na to co jemy, jak jemy i kiedy jemy. W niektórych  momentach naszego życia czynniki te potrafią zdeterminować style naszego jedzenia w tak dużym stopniu, że stracimy nad nim kontrolę, a to może przyczynić się do naszej nadwagi czy otyłości. W takich przypadkach bardzo ważne jest sięgnięcie po profesjonalną pomoc zarówno dietetyka, jak i psychodietetyka. Dietetyk przekaże informacje o tym jak zdrowo się odżywiać i na co zwrócić uwagę w obecnej diecie, natomiast psychodietetyk pomoże nam przyjrzeć się zachowaniom żywieniowym, dostrzec te nieprawidłowe i spróbować nad nimi pracować. Należy pamiętać, że tylko pomoc wykwalifikowanych osób zapewni nam możliwość osiągnięcia efektywnej i trwałej zmiany.