Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej logo
Wyszukiwarka
Cynamon dla zdrowia i smaku

Cynamon dla zdrowia i smaku

Cynamon – skąd pochodzi?

Cynamon jest pozyskiwany z kory drzew nazywanych cynamonowcami, głównie z cynamonowca cejlońskiego (Cinnamomum zeylanicum) oraz cynamonowca wonnego, inaczej nazywany chińskim lub kasją (Cinnamomum Cassia). Ojczyzną cynamonowca cejlońskiego jest Sri Lanka, natomiast pierwsze uprawy cynamonowca wonnego pochodzą z Chin. Cynamon należy do najstarszych przypraw świata. Znany był już w starożytnym Egipcie, gdzie używano go jako przyprawy,  a także jako środka aromatyzującego napoje. W Europie znany jest od średniowiecza.

Obecnie jest to przyprawa znana na całym świecie, uprawiana na Cejlonie a także w Azji, Ameryce Południowej, praktycznie na całym obszarze klimatu subtropikalnego. Cynamon jest szeroko stosowany w przemyśle spożywczym.

Obecnie cynamon sprzedawany jest w trzech formach:

  • w postaci sproszkowanej,
  • w postaci oczyszczonej kory cynamonowca (tzw. laski cynamonowe),
  • w postaci olejku cynamonowego.

Właściwości zdrowotne

Cynamon oprócz wartości smakowych posiada także wiele właściwości zdrowotnych. Za działania prozdrowotne cynamonu odpowiedzialne są związki bioaktywne, głównie polifenole, oraz aldehyd cynamonowy.

Polifenole zawarte w cynamonie mają między innymi zdolności antyoksydacyjne czyli usuwają wolne rodniki tlenowe, zmniejszając tym samym ryzyko chorób nowotworowych.

Aldehyd cynamonowy to główny składnik olejku cynamonowego. Uważa się, że związek ten odpowiada za większość korzyści zdrowotnych związanych ze spożyciem cynamonu.

Cynamon może wywierać korzystny wpływ na różne czynniki ryzyka kardiometabolicznego u pacjentów z chorobami metabolicznymi. Metaanaliza badań z roku 2020 wskazuje, że cynamon może poprawiać także parametry ciśnienia tętniczego. Wyniki badań sugerują także, że związki obecne w cynamonie mogą regulować stężenie glukozy i lipidów we krwi, a także zwiększać wrażliwość na insulinę.

Kolejne działania prozdrowotne cynamonu to korzystny wpływ na stany zapalne organizmu. Cynamon wykazuje także właściwości antybakteryjne, antywirusowe oraz antygrzybiczne.

Za specyficzny zapach cynamonu odpowiadają przede wszystkim obecne w olejku eterycznym aldehyd cynamonowy i eugenol. Eugenol jest to organiczny związek chemiczny pochodzenia naturalnego, który oprócz właściwości zapachowych wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwgrzybicze.

Wykorzystanie w kuchni

Cynamon wykorzystywany jest bardzo szeroko podczas przygotowywania posiłków, zarówno w potrawach słodkich jak i wytrawnych.

Cynamon stosowany jest:

  • do potraw słodkich: wypieków, ciast, pierników, ciasteczek korzennych;
  • do potraw mlecznych: owsianek z owocami, koktajli mlecznych, budyni;
  • do potraw z produktami zbożowymi, cynamon dobrze komponuje się z ryżem, kaszą jaglaną oraz z kaszą bulgur;
  • do potraw z owocami, cynamon dobrze komponuje się z owocami takimi jak jabłka, truskawki, morele, śliwki, gruszki, cytrusy;
  • do mieszanek przyprawowych takich jak: curry, garam masala;
  • do potraw mięsnych, sosów, pikantnych zup (głównie laski cynamonowe);
  • do napojów takich jak: kompoty z owoców świeżych i suszonych, rozgrzewające herbaty, wody z dodatkiem lasek cynamonowych. 

Przeciwwskazania w spożyciu cynamonu

Cynamon jako składnik diety może być bezpiecznie spożywany.

Niekorzystne skutki uboczne obserwowane po spożyciu dużych ilości cynamonu wynikają głównie z zawartości w nim kumaryn. Kumaryny są to związki chemiczne pozyskiwane z roślin, których głównym przedstawicielem jest kumaryna. Kumaryna charakteryzują się zróżnicowaną aktywnością biologiczną. Badania wskazują, że związki te spożywane w nadmiernej ilości mogą powodować uszkodzenie wątroby.

Nie zostały określone maksymalne dawki kumaryny w cynamonie jako przyprawy. Zostały natomiast określone ilości kumaryny w niektórych produktach spożywczych, np. dla wypieków sezonowych, dla których na etykiecie wymieniony jest cynamon, maksymalna ilość kumaryny to 50 mg/kg, a dla dań deserowych (np. pudding ryżowy z cynamonem) maksymalna ilość kumaryny to 5 mg/kg (załącznik III Rozporządzenia (WE) nr 1334/2008).

Stosowanie cynamonu jako elementu zbilansowanej diety nie stwarza ryzyka przedawkowania kumaryny.

Cynamon może być też alergenem, głównie kontaktowym.

Potencjalne właściwości alergiczne posiada olejek cynamonowy. Główne objawy alergii w przypadku spożycia dużej ilości olejku cynamonowego to obrzęk języka, dziąseł, uczucie pieczenia w jamie ustnej.

Podsumowanie

  • Cynamon to doskonała przyprawa, którą warto stosować w różnych potrawach nie tylko do szarlotki i pierników.
  • Cynamon ma liczne właściwości prozdrowotne, takie jak działanie antyoksytacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze.
  • Cynamon jako element zbilansowanej diety może być bezpiecznie stosowany.

Przepisy

Poranna owsianka z cynamonem

Składniki na 1 porcję:

  • płatki owsiane suche – 3 łyżki
  • napój roślinny np. migdałowy – 1 szklanka
  • jabłko – 1 mała sztuka
  • maliny – garść
  • cynamon – łyżeczka

Owoce umyć, jabłko pokroić w kostkę. Płatki zalać wodą i gotować około 10 minut. Następnie dodać napój roślinny i całość zagotować. Owsiankę wylać na talerz, posypać cynamonem i dodać owoce. Smacznego. 

Jesienna dynia z cynamonem

Składniki na 2 porcje:

  • dynia obrana – 0,5 kg
  • cebula – mała sztuka
  • olej rzepakowy – 3 łyżki
  • cynamon – łyżeczka
  • gałka muszkatołowa mielona – ½ łyżeczki
  • posiekana natka pietruszki – 2 łyżki
  • pieprz – według uznania
  • ostra papryka – według uznania
  • pestki dyni – 2 łyżki
  • pieczywo razowe – 2 kromki

Cebulę obrać, umyć i pokroić w drobną kostkę. W rondlu lub na głębokiej patelni zeszklić cebulę na oleju. Dynię pokroić w kostkę, włożyć do rondla i zalać wodą tak, aby wszystkie kawałki dyni były przykryte. Całość gotować na małym ogniu przez około 15 minut. Pod koniec gotowania dodać przyprawy. Duszoną dynię wyłożyć na talerze i posypać natką pietruszki. Podawać z pestkami dyni i pieczywem. Smacznego.

 

Piśmiennictwo

  1. Kutbi E.H., Sohouli M.H, Fatahi S. i wsp.: The beneficial effects of cinnamon among patients with metabolic diseases: A systematic review and dose-response meta-analysis of randomized-controlled trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2022; 62 (22): 6113–6131. doi:10.1080/10408398.2021.1896473
  2. Ben-Erik van Wyk, Michael Wink: Rośliny lecznicze świata. Wrocław: MedPharm Polska, 2008. ISBN 83-60466-51-3.
  3. Mousavi S.M., Karimi E., Hajishafiee M. i wsp.: Anti-hypertensive effects of cinnamon supplementation in adults: A systematic review and dose-response Meta-analysis of randomized controlled trials. Crit Rev Food Sci Nutr. 2020; 60 (18): 3144–3154.doi:10.1080/10408398.2019.1678012
  4. Hadi A., Campbell M.S., Hassani B. i wsp.: The effect of cinnamon supplementation on blood pressure in adults: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Clin Nutr ESPEN. 2020; 36: 10–16.
  5. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1334/2008 z dnia 16.12.2008 r. w sprawie środków aromatyzujących i niektórych składników żywności o właściwościach aromatyzujących do użycia w oraz na środkach spożywczych oraz zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1601/91, rozporządzenia (WE) nr 2232/96 oraz (WE) nr 110/2008 oraz dyrektywę 2000/13/WE
Przyprawy – skarbnica smaków, aromatów i składników prozdrowotnych

Przyprawy – skarbnica smaków, aromatów i składników prozdrowotnych

Dlatego też szybko stały się one bardzo cennymi surowcami, obok kamieni czy metali szlachetnych i zaczęły gościć w kuchniach bardzo zamożnych ludzi. Nazwano je przyprawami i ziołami.

Czym są przyprawy, zioła?

Istnieją niewielkie różnice w klasyfikacji przypraw i ziół. Obecnie jednak to rozgraniczenie nie jest tak istotne, a bardzo często nazwy te stosowane są w praktyce wymiennie.

Przyprawami nazywamy składniki potraw, zwykle dodawane w niewielkich ilościach dla poprawienia ich walorów smakowych, zapachowych i niekiedy wizualnych (np. kurkuma, szafran). Wcześniej uważano, że zwykle nie mają one istotnego znaczenia odżywczego.  Okazało się jednak, że przyprawy to nie tylko komponenty polepszające wrażenia sensoryczne przygotowywanego pożywienia czy konserwujące żywność (np. sól, cukier). Większość z nich bardzo korzystnie wpływa na nasze zdrowie, dzięki zawartości witamin i składników mineralnych oraz cennych składników prozdrowotnych.

Pierwotnie tylko zioła uważano za rośliny lecznicze. Zaliczano do nich przeważnie liście roślin i niskich krzewów, np.  majeranek, bazylię czy liście laurowe.  Stosowano je w postaci świeżej, jak i suszonej na różne dolegliwości, w tym gastryczne, jak zgaga czy wzdęcia. Dawniej przypisywano niektórym z nich nawet działanie magiczne (na bazie lubczyka przygotowywano napoje miłosne).

W zależności od kryterium, np. części rośliny, która jest wykorzystywana, przyprawy mają różne formy i można je podzielić na kilka grup: korzeniowe (np. imbir), liściowe (majeranek, tymianek), kwiatowe (szafran), owocowe (jałowiec), nasienne (gorczyca, kminek), pączkowe (goździki), korowe (cynamon).

Prostszym podziałem, jaki można przyjąć to: przyprawy ziołowe (np. bazylia, oregano, tymianek, rozmaryn); przyprawy warzywne (czosnek, cebula, koper ogrodowy, papryka, szczypiorek) i przyprawy korzenne (pieprz, cynamon, imbir, wanilia, goździki).

Przyprawy i zioła spotykane na rynku, występują także w postaci gotowych mieszanek o znanym, stałym składzie:

  • curry: kurkuma, imbir, pieprz czarny, kolendra, kmin rzymski, chili
  • pieprz ziołowy: kolendra, kminek, ziele majeranku, nasiona gorczycy białej, liść laurowy oraz papryka ostra.
  • mieszanka chińska – anyż, goździki, koper włoski, cynamon
  • zioła prowansalskie -tymianek, rozmaryn, cząber i oregano.
  • korzenne mieszanki do słodkich wypieków: np. przyprawa do piernika

Do przypraw należą także m.in. sok z cytryny czy octy spożywcze: np. winny,  jabłkowy, ryżowy.

Sami również możemy przygotowywać przyprawy. Jeśli chcemy uzyskać suszone zioła, nie należy suszyć ich w piekarniku (w ten sposób tracą sporo substancji prozdrowotnych) lecz rozłożyć je na papierze, w przewiewnym, zaciemnionym miejscu i później przechowywać w hermetycznych pojemnikach.

W handlu występuje także bardzo dużo produktów przyprawowych, tzw. miksów warzywno-ziołowych. Należy dokładnie czytać ich etykiety pod względem zawartości składników, gdyż nie wszystkie są zdrowe.  Niektóre z nich poza przyprawami, zawierają także duże ilości soli i wzmacniaczy smaku. Zdecydowanie lepszym wyborem są gotowe mieszanki o znanym, stałym składzie.

Dlaczego warto sięgać po przyprawy i zioła?

Przyprawy i zioła nie tylko nadają smak i aromat potrawom w naszej diecie, ale także dzięki zawartym w nich substancjom prozdrowotnym, wpływają korzystnie na nasze zdrowie.

Do cennych ich właściwości należą:

  • działanie przeciwzapalne: np. bazylia zawiera eugenol, związek o właściwościach przeciwzapalnych, który pomaga redukować stany zapalne w organizmie
  • wzmacnianie odporności: np. czosnek czy oregano
  • wspomaganie układu sercowo-naczyniowego: np. cynamon czy kardamon, może obniżyć   poziom cholesterolu i ciśnienie krwi
  • wspieranie układu nerwowego: melisa czy lawenda są znane ze swojego działania uspokajającego
  • działanie przeciwbólowe: olejek goździkowy jest często stosowany w leczeniu bólu
  • poprawa funkcjonowania układu pokarmowego: poprzez ułatwianie procesów, np.  trawienia tłuszczy – lubczyk, kumin, kozieradka przyczyniają się do zmniejszenia dolegliwości typu zgaga, wzdęcia a także pośrednio wpływają na redukcję masy ciała
  • działanie przeciwutleniające: np. goździki są bogate w przeciwutleniacze, które wspierają walkę z wolnymi rodnikami
  • działanie antynowotworowe: czosnek, imbir
  • zawartość witamin m.in. takich, jak: C (natka pietruszki), beta-karoten (papryka) oraz składników mineralnych: potasu, fosforu i wapnia (suszona bazylia) czy magnezu i żelaza (suszona mięta).

Jednak trzeba również pamiętać, że stosowane w nadmiarze przyprawy mogą szkodzić i wywoływać przykre dolegliwości zdrowotne, np. pieprz, cynamon, gałka muszkatołowa. Bardzo ważnym celem umiejętnego stosowania przypraw jest ograniczenie używania soli w kuchni, której spożycie w Polsce przekracza 5-krotnie jej normę. Dotyczy to także obniżania spożycia cukru, który może być zastąpiony np. w deserach – cynamonem czy wanilią.

Przyprawy to nieodłączny element każdej kuchni. Są one doskonałym dodatkiem do zup, sosów, potraw z drobiu i innych mięs, warzyw, serów oraz napojów. Używając ich należy jednak zachować umiar nie tylko ze względu na to, że mogą popsuć smak i uczynić potrawę niezjadliwą. Sztuką jest właściwie dobrać i połączyć je tak, aby nadać potrawie wykwintny charakter i nie pozbawić jej naturalnego smaku. Mogą one wprowadzić ekstrawagancję do kuchni, która przejawia się w nowoczesnych innowacjach czy trendach kulinarnych.

W jakiej postaci używać zioła i przyprawy?

Najlepiej stosować świeże zioła, które można wyhodować samemu w ogródku lub doniczce na parapecie, np.: mięta, koperek, szczypiorek. Z uwagi na zawartość składników, które nie zdążyły się jeszcze ulotnić w procesie suszenia czy przechowywania, wprowadząją najwięcej korzystnych właściwości. W celu wydobycia z przypraw jak najwięcej smaku i aromatu można je uprażyć na patelni teflonowej, a następnie pokruszyć lub zemleć. Ważne jest również to, w jakim momencie dodamy je do potrawy. Świeże zioła, np.: tymianek, bazylię dodajemy zazwyczaj tuż po ugotowaniu, zaś zmielone typu pieprz – pod koniec gotowania, a twarde części roślin, jak kłącza (imbir) – na początku gotowania.

Przepis

Przepis na zdrowy napój z kurkumą

Składniki (1 porcja):

  • 250 ml niskotłuszczowego mleka krowiego lub roślinnego najlepiej bez dodatku cukru (1 szklanka),
  • 2 g kurkumy (1 płaska łyżeczka),
  • 0,5 g cynamonu (1/8 łyżeczki),
  • szczypta pieprzu i imbiru
  • można użyć miodu do smaku

Sposób przygotowania:

  1. Dodaj wszystkie składniki do naczynia, wymieszaj i zagotuj.
  2. Następnie gotuj na małym ogniu, co jakiś czas mieszając przez kilka minut.
  3. Po obniżeniu temperatury przelej napój do kubków i delektuj się.

Istnieją przeciwwskazania do picia tego napoju. Nie powinny go spożywać osoby z wrzodami żołądka, nadkwasotą oraz kobiety w ciąży, gdyż stosowany w większych ilościach może nasilać wydzielanie kwasu żołądkowego i powodować skurcze. 

Podsumowanie

Przyprawy to znacznie więcej niż tylko dodatek kulinarny do potraw.  Każda z nich ma cenne i wyjątkowe właściwości prozdrowotne. Regularne ich stosowanie może poprawiać trawienie, wzmacniać odporność, a także wspomagać leczenie i zapobiegać powstaniu niektórych chorób. Dlatego też warto dbać o ich różnorodność w pożywieniu.

Piśmiennictwo:

  1. Bharti G, Sunidhi M., Medicinal and Nutritional Perspective of Cinnamon: A Mini-review, „European Journal of Medicinal Plants” 2020, 10-16.
  2. Najim A., Potential health benefits and scientific review of ginger, „Journal of Pharmacognosy and Phytotherapy” 2017, 9, 111-116.
  3. Batiha G.E. i wsp., Biological Properties, Bioactive Constituents, and Pharmacokinetics of Some Capsicum spp. and Capsaicinoids, „International Journal of Molecular Sciences” 2020, 21(15), 5179.
  4. Bohumir Hlava, Dagmar Lanska: Rośliny przyprawowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2014, s. 6-32. ISBN 83-09-00456-7.
  5. Kardas M., Toczyńska K., Grochowska-Niedworok E.: Zastosowanie wybranych przypraw w dietoterapii, Przemysł Spożywczy, 2017, 4.
  6. Kulczyński B., Gramza-Michałowska A.: Znaczenie wybranych przypraw w chorobach sercowo-naczyniowych, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2016, 70, 1131–1141.
  7. Orkusz A., Bogacz-Radomska L.: Znaczenie przypraw w żywieniu człowieka. Nauki Inżynierskie i Technologie, 2017, 4(27).
  8. Żwirska J., Żyła K., Błaszczyk E. i inni.: Źródła wiedzy i zastosowanie przypraw ziołowych przez osoby dorosłe zamieszkujące okręg małopolski i śląski, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna XLVIII, 2015, 3, s. 594–598.
Tajemniczy, orientalny, intensywny – co wiesz o anyżu?

Tajemniczy, orientalny, intensywny – co wiesz o anyżu?

Anyż kojarzy się nam zazwyczaj z przyprawą w kształcie gwiazdy z brązowymi nasionkami w środku, ponieważ ta odmiana jest najczęściej spotykana w sklepach. Jest to anyż gwiaździsty (Illicium verum), który możemy również spotkać pod nazwą anyż gwiazdkowy lub badian.

 

Anyż z Dalekiego Wschodu

Owoce anyżu zbiera się z niewysokiego, wiecznie zielonego drzewa. Drzewo badian osiąga dojrzałość w wieku 6 lat i może dawać owoce mając nawet 100 lat. Rośnie ono wyłącznie w południowych Chinach i Wietnamie. Owoce badian są powszechnie stosowane na tym terenie.

Anyż gwiaździsty wchodzi w skład przyprawy „pięciu smaków” oraz mieszanki przypraw curry. Nadaje egzotyczny, azjatycki smak potrawom z wieprzowiny, wołowiny, cielęciny i drobiu. Należy go jednak dodawać z umiarem, gdyż ma bardzo intensywny smak. W Polsce natomiast, anyżu gwiaździstego najczęściej używa się do aromatyzowania deserów, cukierków, pierników, grzanego wina i likierów.

 

Anyż śródziemnomorski i z własnego ogródka

Odmiana anyżu pochodząca z terenów Morza Śródziemnego to Biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum, syn. Anisum vulgare). Jest to jednoroczna roślina zielna, która z powodzeniem może być uprawiana również w Polsce, a nawet w przydomowym ogrodzie. Do wzrostu potrzebuje odsłoniętego i nasłonecznionego miejsca. Nasiona wysiewa się pod koniec kwietnia, kiełkowanie następuje po około 2-3 tygodniach. Przyprawę stanowią małe owoce o gruszkowatym kształcie, długości około 3 do 5 mm.

Aromat biedrzeńca i anyżu gwiazdkowego jest bardzo podobny, ponieważ zawierają one tę samą substancję, czyli anetol. Biedrzeniec jest jednak nieco mniej intensywny w smaku. Stosuje się go głównie do gotowanych warzyw, dziczyzny, sosów mięsnych, wypieków, deserów i cukierków przeciwkaszlowych. Jest on jednym ze składników dobrze znanego trunku – absyntu.

Niezależnie od tego, którą odmianę anyżu wybierzemy, uzyskamy z pewnością wyrazisty, orientalny i ciekawy smak potrawy lub deseru.

 

Orientalny indyk z pomidorami i mleczkiem kokosowym

Przepis na 2 porcje

  • 250 g piersi indyka
  • 120 ml (½ szklanki) passaty (sosu pomidorowego)
  • 200 ml mleka kokosowego w puszce
  • 85 g (½ szklanki) kukurydzy z puszki
  • 1 pomidor
  • papryczka chili (ilość wg uznania)
  • 1 ząbek czosnku
  • ½ łyżki czerwonego curry
  • ½ łyżeczki ostrej papryki
  • ½ łyżeczki kurkumy
  • ½ łyżki startego imbiru
  • 1 gwiazdka anyżu gwiazdkowego
  • szczypta cynamonu
  • ½ łyżeczki brązowego cukru
  • oliwa z oliwek lub olej rzepakowy
  • sól i pieprz
  • 100 g ryżu (1 torebka)

Pierś indyka kroimy w kostkę i marynujemy dodając: sól, pieprz, ostrą paprykę, pastę curry kurkumę, imbir, czosnek (drobno starty) i 1 łyżkę oliwy. Zamarynowaną pierś najlepiej włożyć na noc do lodówki, ale jeśli nie mamy tyle czasu, warto odstawić chociaż na godzinę.

Indyka smażymy na rozgrzanym tłuszczu w garnku. Gdy się zarumieni z obu stron, wlewamy passatę, solimy i chwilę gotujemy. Następnie wlewamy mleko kokosowe, dodajemy odsączoną kukurydzę, anyż, cynamon i cukier brązowy. Gotujemy około 20 minut bez przykrycia do momentu zredukowania się sosu. Następnie dodajemy posiekane chili i pomidory. Gotujemy jeszcze przez chwilę. Podajemy z ryżem.

 

1. Kot M. (2008). Anyż – aromatyczny biedrzeniec. Cukiernictwo i Piekarstwo nr 12 (110).

2.  K. V. Peter (2012). Handbook of Herbs and Spices. Wydawnictwo Woodhead Publishing.

3. Andrzej J. Sarwa (2013). Wielka encyklopedia roślin leczniczych. Wydawnictwo Armoryka.