Ryby w dnie moczanowej – wolno czy nie wolno jeść?

Ryby w dnie moczanowej – wolno czy nie wolno jeść?

Dieta dla osób chorujących na dnę moczanową powinna eliminować produkty o wysokiej zawartości puryn. Związane jest to z wpływem puryn na poziom kwasu moczowego we krwi, który w przypadku jego nadmiaru może się odkładać w postaci kryształów w stawach i ścięgnach, co powoduje dolegliwości bólowe i obrzęk. Właściwie wszystkie ryby i owoce morza należą do grupy produktów o średniej lub wysokiej zwartości związków purynowych. Choć w badaniach naukowych wykazano dużą zmienność w zależności od gatunku ryby, jej świeżości, czy sposobu przygotowania.

Zawartość związków purynowych w rybach

Wśród świeżych ryb ok. 90% zawiera ponad 100 mg puryn na 100 g produktu. Największa ich ilość (ponad 200 mg) występuje w sardynkach oraz tuńczyku pasiastym (bonito).  Powyżej 150 mg związków purynowych znajduje się także w większości owoców morza (np. krewetki, małże, homary) oraz rybach suszonych (anchois) i wędzonych, konserwach rybnych czy ikrze.

Osobom chorującym na dnę moczanową zaleca się ograniczenie spożycia puryn do 400 mg. Mały, mieszczący się na dłoni filet może dostarczyć połowę (a nawet więcej!) tej ilości. W związku z tym zasadne wydaje się zmniejszenie spożycia ryb u osób z dną moczanową i wybór tych o jak najniższej zawartości puryn.

Jakie ryby wybierać?

Znaczenie przy wyborze ryby będzie miało kilka czynników m.in. gatunek, sposób przygotowania, wielkość porcji czy częstotliwość spożycia. Zalecane jest przede wszystkim spożywanie ryb o chudym, białym mięsie takich jak: dorsz, sola czy sandacz. Ponadto wykazano, że największą zawartością związków purynowych charakteryzują się ryby surowe oraz pieczone, a najmniejszą gotowane w wodzie, gdzie część związków purynowych przechodzi do wody. Ze względu na większą zawartość puryn, a także soli, której spożycie również należy ograniczać, nie zaleca się również ryb wędzonych oraz konserw rybnych.

Spożycie ryb a poziom kwasu moczowego

Zwiększone spożycie ryb, a przede wszystkim owoców morza, wpływa na podwyższenie poziomu kwasu moczowego we krwi. Każda porcja ryb może przyczyniać się do zwiększenia ryzyka wystąpienia dny moczanowej o 7%. Dla porównania efektu spożywania ryb i ryzyka dny moczanowej  w stosunku do innych grup produktów, każda porcja mięsa przekłada się na zwiększenie ryzyka dny moczanowej o 21%. Warto jednak zaznaczyć, że stężenie kwasu moczowego i ryzyko dny moczanowej zależne jest od wpływu różnorodnych grup produktów, wpływu diety w ujęciu całościowym i stylu życia nie tylko jednej grupy produktów.

Wykazano, że w przypadku stosowania diety śródziemnomorskiej obfitującej w ryby i owoce morza (powyżej 3 razy w tygodniu) zmniejsza się ryzyko wystąpienia dny moczanowej, a także zwiększa się szansa na poprawę wyników w przypadku już występującej choroby. Dieta śródziemnomorska poza znacznym udziałem ryb i owoców morza, charakteryzuje się bogactwem świeżych warzyw i owoców, olejów roślinnych i orzechów, a przy tym ogranicza się spożycie mięsa (zwłaszcza czerwonego), wysokoprzetworzonych produktów takich jak słodycze i pieczywo cukiernicze. Podwyższony poziom kwasu moczowego wiąże się także ze zwiększonymi stężeniami markerów zapalnych, podczas gdy dieta śródziemnomorska wykazuje działanie przeciwzapalne.

Podsumowanie

Stosowanie diety śródziemnomorskiej, w tym niskie spożycie mięsa oraz przetworów mięsnych, duża ilość warzyw w diecie, pełnoziarniste produkty zbożowe, odpowiednia ilość wypijanych płynów, ograniczenie spożycia alkoholu jest zalecanym sposobem żywienia zarówno w profilaktyce jak i leczeniu dny moczanowej. Ryby w diecie osób chorujących na dnę moczanową ze względu na  wiele cennych składników odżywczych (m.in. pełnowartościowe białko, nienasycone kwasy tłuszczowe, jod) oraz ogólny korzystny wpływ na zdrowie m.in. na zmniejszenie ryzyka chorób układu krążenia czy zespołu metabolicznego, nie powinny być całkowicie eliminowane z jadłospisu. Jednocześnie dla osób z dną moczanową bardzo istotny jest gatunek ryby, forma obróbki kulinarnej i częstotliwość spożycia.

Tabela 1. Zawartość związków purynowych w wybranych rybach i owocach morza.

 

Źródło: Kozłowska L. (2015): Hiperurykemia i dna mocznowa [w:] Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D.: Dietoterapia, Warszawa, PZWL.

  1. Kozłowska L. (2015): Hiperurykemia i dna mocznowa [w:] Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D.: Dietoterapia, Warszawa, PZWL.
  2. Kaneko K. i wsp.: Total Purine and Purine Base Content of Common Foodstuffs for Facilitating Nutritional Therapy for Gout and Hyperuricemia. Biol. Pharm. Bull. (2014), 37(5): 709–721.
  3. Ren Z. i wsp.: The consumption offish cooked by different methods was related to the risk of hyperuricemia in Japanese adults: A 3-year follow-upstudy. Nutrition, Metabolism & Cardiovascular Diseases (2016), 26: 778-785.
  4. Teng G.G., Pan A., Yuan J.M., Koh W.P.: Food Sources of Protein and Risk of Incident Gout in the Singapore Chinese Health Study. Arthritis Rheumatol. (2015), 67(7): 1933-1942.
  5. Guasch-Ferré M. i wsp.: Mediterranean diet and risk of hyperuricemia in elderly participants at high cardiovascular risk. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. (2013), 68(10): 1263-1270.
  6. Jansen T.L., Janssen M.: The American College of Physicians and the 2017 guideline for the management of acute and recurrent gout: treat to avoiding symptoms versus treat to target. 2017,36.11,2399-2402.
  7. Ragab G., Elshahaly M., Bardin T: Gout: An old disease in new perspective. A review. Journal of advanced research (2017), 8.5: 495-511.
Czy chorując na dnę moczanową należy eliminować rośliny strączkowe?

Czy chorując na dnę moczanową należy eliminować rośliny strączkowe?

Sposób żywienia osób chorujących na dnę moczanową zakłada unikanie produktów z dużą zawartością puryn – związków, które odpowiedzialne są za podwyższanie poziomu kwasu moczowego we krwi. Zwiększone spożycie produktów będących źródłem związków purynowych przez okres 2 tygodni skutkuje podwyższeniem stężenia kwasu moczowego o 1-2 mg/dl. Dieta ubogopurynowa stosowana natomiast w takim samym czasie powoduje obniżenie kwasu moczowego o dokładnie taką samą wartość (1-2 mg/dl).

Do produktów o wysokiej zawartości związków purynowych zalicza się, m.in:

– czerwone mięso (wieprzowina, wołowina), podroby,

– owoce morza

– niektóre gatunki ryb (tuńczyk, makrela, pstrąg, śledź)

– suche nasiona roślin strączkowych

 

Puryny z produktów roślinnych

Według danych naukowych istnieje różnica wpływu puryn pochodzenia roślinnego i zwierzęcego na stężenie kwasu moczowego we krwi. W jednym z prospektywnych badań u pacjentów z dną moczanową stwierdzono, że wpływ związków purynowych pochodzących z produktów roślinnych na ataki dny był znacznie mniejszy niż puryn pochodzących ze źródeł zwierzęcych. Różnice we wpływie produktów z dużą zawartością związków purynowych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego tłumaczone  są rodzajem zawartości puryn w tych produktach, ich ilością oraz ich biodostępnością. Z tego względu wydaje się, że produkty roślinne zawierające puryny nie są bezwzględnie przeciwskazane w diecie osób z dną moczanową.

 

Rośliny strączkowe a dna moczanowa

W dotychczasowych wielu zaleceniach żywieniowych dotyczących dny moczanowej, strączki wymieniano jako grupę produktów niezalecanych o potencjalnie niekorzystnym oddziaływaniu na stężenie kwasu moczowego. Aktualne badania dotyczące zależności pomiędzy spożyciem suchych nasion roślin strączkowych a stężeniem kwasu moczowego, wskazują, że mimo wysokiej zawartości związków purynowych w nasionach strączkowych spożycie nasion roślin strączkowych takich jak np. fasola, groch czy soczewica nie wiąże się ze wzrostem stężenia kwasu moczowego we krwi. W związku z tym ich spożycie nie niesie ze sobą ryzyka hiperurykemii (wysokiego poziomu kwasu moczowego), a produkty te są dozwolone u pacjentów chorujących na dnę moczanową.                     

 

Zamiennik mięsa – soja

Żywność na bazie soi jest alternatywą dla żywności opartej na białku zwierzęcym. Produkty sojowe, takie jak mleko sojowe i tofu, są istotnym źródłem białka roślinnego w dietach wegeteriańskich i/lub wegańskich oraz popularne w diecie Azjatów. Temat  spożycia soi w dnie moczanowej jest również kontrowersyjny. Soja należy do suchych nasion roślin strączkowych i odznacza się wysoką zawartością puryn stąd domniemanie o jej wpływie na hiperurykemię. Wiele publikacji naukowych z ostatnich lat potwierdza wręcz ochronny wpływ spożycia soi i produktów sojowych w kontekście występowania dny moczanowej. W badaniu z Szanghaju, wykazano odwrotną zależność między wysokim stężeniem kwasu moczowego a spożyciem produktów sojowych.

 

Podsumowanie

Biorąc pod uwagę wyniki ostatnich badań naukowych nie ma wskazań do eliminacji roślin strączkowych w diecie osób chorych na dnę moczanową. Ochronny wpływ roślin strączkowych oraz produktów sojowych u osób chorujących  sprawia, że zasadnym wydaje się ich wykorzystanie jako substytut mięsa i niektórych gatunków ryb w diecie, które są głównym źródłem puryn.

  1. Kozłowska L. Hiperurykemia i dna moczanowa. [w:] Włodarek D, Lange E, Kozłowska L, Głąbska D. Dietoterapia.  Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2015.
  2. Ragab G.,Elshahaly M.,Bardin T. Gout: An old disease in new perspective – A review. Journal of Advanced Research, 2017, 5 (8):  495-511. .
  3. Tina HT. Chiu, Chin-Hsiu Liu, Chia-Chen Chang, Ming-Nan Lin, Chin-Lon Lin. Vegetarian diet and risk of gout in two separate prospective cohort studies. Clinical Nutrition Available online 2019 . https://doi.org/10.1016/j.clnu.2019.03.016
  4. Choi HK, Atkinson K. Karlson WE. Willett W. Curhan G. Purine-Rich Foods, Dairy and Protein Intake, and the Risk of Gout in Men. N Engl J Med 2004;350:1093-103.
  5. Teng GG. Pan A. Yuan JA, Koh WP. Food Sources of Protein and Risk of Incident Gout in the Singapore Chinese Health Study. Arthritis Rheumatol. 2015, 67(7): 1933–1942.
  6. Torralba KDDe Jesus ERachabattula S. The interplay between diet, urate transporters and the risk for gout and hyperuricemia: current and future directions. International Journal of Rheumatic Diseases 2012, 15(6):499-506. doi: 10.1111/1756-185X.12010. Epub 2012 Oct 22.
  7. Villegas R., Xiang Y.B., Elasy T., et al.: Purine-rich foods, protein intake, and the prevalence of hyperuricemia: the Shanghai Men’s Health Study. Nutr. Metab. Cardiovasc. Dis., 2011, 22, 409-416
Jaka dieta w dnie moczanowej? Zalecenia i jadłospis do pobrania

Jaka dieta w dnie moczanowej? Zalecenia i jadłospis do pobrania

 

Prawie 95% chorujących na podagrę to mężczyźni, kobiety chorują zwykle po menopauzie. Przyczyny zachorowań są zarówno genetyczne, jak i środowiskowe, a wśród nich jednym z najważniejszych czynników jest nieprawidłowa dieta. Nie dziwi zatem, że badania wykazują, że liczba zachorowań w ostatnich dekadach wzrasta i należy się spodziewać, że przypadków tych będzie coraz więcej.

 

Najważniejsze zalecenia dietetyczne w dnie moczanowej:

  • Spożywaj regularne posiłki (co 3-4 godziny)
  • Ogranicz spożywanie mięsa, ryb i ich przetworów (dieta niskopurynowa)
  • Unikaj produktów spożywczych wysokoprzetworzonych
  • Wprowadź do diety warzywa strączkowe (co najmniej raz w tygodniu)
  • Zadbaj o obecność (4-5 porcji dziennie) warzyw w diecie
  • Jedz codziennie 2-3 porcje owoców, szczególnie pamiętaj o wiśniach
  • Wybieraj gotowanie, gotowanie na parze i pieczenie zamiast smażenia z wykorzystaniem tłuszczu
  • Pij wodę! Nawet 8 – 16 szklanek dziennie
  • Ogranicz kawę do 1-2 filiżanek na dzień
  • Zrezygnuj z picia alkoholu (szczególnie piwa)
  • Zrzuć zbędne kilogramy
  • Zrezygnuj z palenia papierosów
  • Bądź aktywny fizycznie

 

Chcesz wiedzieć więcej? Pobierz bezpłatny poradnik dietetyczny przygotowany przez ekspertów Centrum Dietetycznego Online Znajdziesz w nim zalecenia żywieniowe, listę produktów zalecanych i przeciwskazanych w diecie osób chorych oraz przykładowy jadłospis w dnie moczanowej.

 

Materiały do pobrania:

Zalecenia dietetyczne – dna moczanowa

Dna moczanowa: produkty zalecane i niewskazane w diecie

Dna moczanowa: produkty zalecane i niewskazane w diecie

PRODUKTY ZALECANE

PRODUKTY NIEWSKAZANE

MIĘSO I PRZETWORY

w ograniczonych ilościach: drób, wołowina, wieprzowina – chude części

wędliny, podroby, konserwy, galarety, wywary z mięsa i kości, dziczyzna

RYBY I OWOCE MORZA

sandacz, dorsz, mintaj

sardynki, szproty, śledzie, owoce morza, ryby wędzone, galarety, konserwy

MLEKO I PRODUKTY MLECZNE

mleko, jogurt naturalny, kefir, maślanka, chudy lub półtłusty ser biały

tłusty ser biały, ser żółty, ser pleśniowy, ser topiony, mascarpone

TŁUSZCZE

oleje roślinne, orzechy, pestki dyni i słonecznika

smalec, słonina, masło

OWOCE

prawie wszystkie

rabarbar

WARZYWA

wszystkie

NAPOJE

woda źródlana, woda mineralna, kawa, herbata, herbatki ziołowe i owocowe, soki warzywne

słodzone napoje

INNE

wino, miód, dżemy – w ograniczonych ilościach

alkohol, kakao, marynaty, ostre przyprawy

Wiesz już, co jeść i pić, zmagając się z dną moczanową, teraz – jak to robić…

  • Spożywaj 4–5 posiłków w ciągu dnia, w odstępach 3–4-godzinnych.
  • Ostatni posiłek zjadaj 3–4 godziny przed snem – zapobiegniesz w ten sposób gromadzeniu nadmiernych ilości kwasu moczowego w nocy.
  • Wypijaj minimum 2 litry płynów w ciągu dnia. Staraj się pić po posiłkach i przed snem – ułatwi to wydalanie kwasu moczowego z organizmu.
  • Wykorzystuj sposoby obróbki termicznej niewymagające dodatku tłuszczów. Dlatego lepiej nie smażyć. Gotowanie w dużej ilości wody zmniejszy zawartość puryn w produktach.
  • Utrzymuj prawidłową masę ciała! Dna moczanowa częściej dotyka osoby borykające się z jej nadmiarem! Unikaj jednak gwałtownych spadków masy ciała, czyli odchudzaj się z głową, w spokojnym tempie!

Kilka informacji o dnie moczanowej

Dna moczanowa – inaczej skaza moczanowa lub podagra – to rodzaj zapalenia stawów spowodowany nadmiernym stężeniem kwasu moczowego we krwi. Krążący po organizmie kwas moczowy ma tendencję do gromadzenia się w tkankach i stawach, tworząc złogi moczanowe. W konsekwencji prowadzi to do postawania stanów zapalnych, a co za tym idzie dolegliwości bólowych, zaburzeń funkcjonowania nerek i powstawania kamieni w drogach moczowych.

Choroba charakteryzuje się różną intensywnością objawów. Okresy całkowicie pozbawione uciążliwych objawów przeplatają się z czasem silnych napadów bólowych spowodowanych ostrym stanem zapalnym, które mogą przeistoczyć się w przewlekły stan zapalny lub odwrotnie.

Pamiętaj! Nawet jeśli dolegliwości bólowe ustąpią – nadal  stosuj dietę niskopurynową!

Więcej na ten temat znajdziesz w artykule pt.: Dna moczanowa: jak sobie z nią radzić za pomocą diety.

Dna moczanowa: jak sobie z nią radzić za pomocą diety?

Dna moczanowa: jak sobie z nią radzić za pomocą diety?

To puryny stanowią główną przyczynę rozwoju choroby: po dostaniu się do organizmu wraz z pożywieniem przekształcają się w kwas moczowy. Kiedy jego stężenie w organizmie wzrośnie pojawiają się napady bólowe, które mogą przeistoczyć się w przewlekły stan zapalny.  

Puryny są związkami obecnymi w żywności, które po dostaniu się do organizmu przekształcają się w kwas moczowy. W diecie niskopurynowej nie powinno się przekraczać 300 mg (w przypadku ataków do 120 mg) kwasu moczowego na dobę. Spokojnie! Nie musisz robić zakupów z kalkulatorem! Wystarczy kierować się ogólnymi zaleceniami, czyli ograniczyć te produkty, które zawierają duże ilości puryn i zwiększyć udział tych, które zawierają ich mało, oraz tych, które sprzyjają wydalaniu kwasu moczowego.

Co oznacza dieta niskopurynowa?

Dieta stosowana w przypadku dny moczanowej powinna się przede wszystkim opierać na eliminacji z diety pokarmów, które są bogate w związki purynowe, takich jak:

  • czerwone mięso,
  • podroby,
  • ryby,
  • owoce morza,
  • tłuszcze zwierzęce,
  • alkohol.

W przypadku nasilenia objawów choroby, możesz spróbować ograniczyć również spożycie warzyw, takich jak: szpinak, brokuł, brukselka, por oraz nasion roślin strączkowych (np. fasola, soczewica).

Wyniki badań dotyczących ich szkodliwości w przypadku występowania dny moczanowej są jednak niejednoznaczne.

A co w zamian…

Na Twoją korzyść wpłynie zwiększone spożycie warzyw, owoców, produktów mlecznych o niskiej zawartości tłuszczu, tłuszczów roślinnych (np. oleje, orzechy, pestki) i niskoprzetworzonych produktów zbożowych, np. kasz gruboziarnistych, chleba razowego, makaronu pełnoziarnistego.

Czy wiesz, że…

  • Badania wykazały, że osoby spożywające minimum jedną porcję produktów mlecznych w ciągu dnia miały niższe stężenia kwasu moczowego we krwi w porównaniu do osób, które nie uwzględniły tych produktów w swoim jadłospisie.
  • Po co warzywa i owoce? Są cennym źródłem witaminy C, kwasu foliowego i błonnika pokarmowego, które wykazują ochronne działanie przed rozwojem dny.
  • W dnie moczanowej szczególną uwagę trzeba przykładać do tłuszczów. Dowiedziono, że dieta bogatowęglowodanowa (czyli obfitująca w warzywa, owoce, produkty zbożowe z pełnego przemiału) wzmaga wydalanie kwasu moczowego z moczem, natomiast dieta obfitująca w tłuszcze sprzyja ich gromadzeniu w organizmie.
  • Warto też sporo pić, zwłaszcza po posiłkach i przed snem, bo to także znacznie ułatwia nerkom wydalanie kwasu moczowego.

Pamiętaj!

Sposób żywienia osób chorujących na dnę moczanową powinien być oparty na diecie niskopurynowej, z ograniczeniem fruktozy, alkoholu i znacznych ilości tłuszczu.

Więcej na ten temat znajdziesz w artykule pt.: Dna moczanowa: produkty zalecane i nieskazanew diecie.