W ostatnim czasie w mediach pojawia się coraz więcej kontrowersyjnych informacji o nieszkodliwości picia alkoholu przez kobiety ciężarne. Niektóre z nich opatrzone są wymownymi i chwytliwymi tytułami w stylu „Sensacyjne odkrycie. Ciężarne mogą pić alkohol”. Może to wynikać z faktu, że aktualnie w skali światowej brak jest jednoznacznego stanowiska, jaka ilość alkoholu w okresie ciąży jest szkodliwa. Dlatego łatwo tym manipulować i podważać zasadność abstynencji.

Negatywne skutki dla dziecka

Alkohol przenikając przez łożysko do płodu wywiera na niego teratogenne (wywołujące wady rozwojowe płodu) i toksyczne działanie. Spożywanie alkoholu przez kobietę ciężarną, bez względu na ilość, czasem nawet sporadyczne wypicie większej ilości alkoholu, może mieć negatywne skutki dla dziecka.

Poza regularnym piciem alkoholu przez matkę duże zagrożenie niesie także upojenie alkoholowe z powodu dużej jednorazowej dawki alkoholu, zwłaszcza we wczesnej ciąży. Świadomości zagrożenia mogą nie mieć kobiety w ciąży nieplanowanej, a problemu tego nie można lekceważyć, ponieważ częstość spożywania alkoholu przez młode kobiety i upijania się w ostatnich latach wzrasta.

Objawy wywołane alkoholem mogą ujawnić się zarówno bardzo wcześnie, tuż po porodzie, jak i w dalszych latach życia dziecka. Na etapie życia płodowego może nastąpić wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu i w konsekwencji mała urodzeniowa masa ciała. Alkohol może spowodować wady rozwojowe narządów dziecka, typowe anomalie w budowie twarzy. Późniejsze problemy zdrowotne takich dzieci to zaburzony rozwój fizyczny i psychomotoryczny, problemy z nauką, nadpobudliwość, skłonność do uzależnień.

Występowanie u noworodka typowych skutków narażenia na alkohol określane jest jako płodowy zespół alkoholowy (w skrócie medycznym FAS – z ang. Fetal Alcohol Syndrome). Szacuje się, że w Polsce rodzi się co roku ok. 900 dzieci z pełnoobjawowym FAS, lecz wiele łagodniejszych przypadków może pozostawać nierozpoznanych.

Dlaczego nie ma bezpiecznej dawki

W świetle aktualnego stanu wiedzy naukowej nie da się określić granicznej dawki alkoholu, poniżej której spożycie jest na pewno bezpieczne, a powyżej której zawsze szkodliwe. Na przykład negatywne skutki u dziecka występowały zarówno przy spożywaniu 14 g alkoholu etylowego dziennie, jak i 20 g tygodniowo.

Trzeba pamiętać, że brak u dziecka po porodzie ewidentnych, klinicznie widocznych skutków picia alkoholu przez matkę nie oznacza jego nieszkodliwości. Problem ustalenia bezpiecznej dawki dodatkowo komplikuje kwestia określenia ilości spożywanego alkoholu, pochodzącego z różnie przyrządzonych drinków, cechy osobnicze oraz inne czynniki współistniejące w okresie ciąży, które mogą mieć negatywny wpływ na płód.

W odniesieniu do ilości czystego etanolu w terminologii naukowej funkcjonuje pojęcie „jednostki” spożywanego alkoholu, która także nie jest jednoznacznie określona i w wielu krajach znacznie się różni (odpowiednik 8-19 g alkoholu etylowego). Utrudnia to ocenę wpływu alkoholu na przebieg ciąży i porównywanie wyników badań naukowych. W Polsce za jednostkę alkoholu przyjmuje się 10 g etanolu.

Mając na uwadze, że alkohol jest substancją silnie toksyczną i psychoaktywną eksperci w naszym kraju jednomyślnie zalecają abstynencję od picia alkoholu w okresie ciąży. Takie same zalecenia są np. w USA, natomiast w Wielkiej Brytanii i Danii, w świetle stanowiska niektórych ekspertów w czasie ciąży należy unikać alkoholu tak bardzo, jak to jest możliwe lub ograniczyć go do jednej jednostki dziennie.

Ile kobiet pije alkohol w czasie ciąży

W Polsce według różnych danych alkohol spożywa 17-38% kobiet ciężarnych, w tym większość sporadycznie. Regularne picie alkoholu deklaruje 0,4-1,8% kobiet. Dla porównania w Wielkiej Brytanii, pomimo dość liberalnych zaleceń, 44% kobiet ciężarnych spożywa mniej niż jedną jednostkę alkoholu w tygodniu, w Szwecji po alkohol sięga 30% kobiet ciężarnych, z czego większość raz na miesiąc lub rzadziej, a w USA alkohol pije 10% kobiet ciężarnych, w tym 2% regularnie.

Naukowcy zdają sobie jednak sprawę z niedoszacowania częstości spożywania alkoholu przez kobiety ciężarne, z uwagi na niechęć ujawnienia tego faktu, powodowaną brakiem akceptacji społecznej. Aktualnie ze względów etycznych w żadnym kraju nie przeprowadza się rutynowych oznaczeń stężenia alkoholu w organizmie lub innych wskaźników mogących świadczyć o regularnym piciu alkoholu przez kobiety ciężarne.

Dowiedz się więcej: Boję się autyzmu w rozwoju dziecka ‒ wywiad dla młodych kobiet planujących ciążę oraz będących w ciąży