Autor mgr Klaudia Dobrońska | 14.11.2022 | Cukrzyca i insulinooporność
1. Nie można jeść produktów o wysokim indeksie glikemicznym
Bazowanie na produktach o niskim indeksie glikemicznym jest kluczowe w edukacji żywieniowej osób z insulinoopornością. Niewątpliwie komponowanie posiłków z produktów o IG poniżej 55 wiąże się z powolnym wzrostem poziomu glukozy we krwi, a tym samym mniejszym zapotrzebowaniem na insulinę. Warto jednak podkreślić znaczenie ładunku glikemicznego, który poza indeksem glikemicznym uwzględnia wielkość spożytej porcji. Ma to realne przełożenie na tempo wzrostu glikemii. Dlatego też, racjonalne odżywianie w insulinooporności zakłada również sięganie po produkty z wyższym indeksem glikemicznym, w umiarkowanej porcji. Nie powoduje to gwałtownego wzrostu poziomu glukozy we krwi.
Oto przykład:
Arbuz ma wysoki indeks glikemiczny równy 72. Zakładamy spożycie porcji 100g. Taka porcja dostarcza 8g węglowodanów przyswajalnych.
Ładunek glikemiczny obliczamy następująco: 8 (ilość węglowodanów przyswajalnych w spożytej porcji) mnożymy razy 72 (indeks glikemiczny) i dzielimy przez 100, otrzymując 5,7 jest to więc niski ładunek glikemiczny.
Więcej o indeksie i ładunku glikemicznym znajdziesz w artykule „Indeks glikemiczny – niski, średni, wysoki – który lepszy?”.
2. Produkty wysokotłuszczowe mają niski indeks glikemiczny, więc można je jeść bez ograniczeń
W nawiązaniu do poprzedniego mitu, często pojawia się przekonanie, że skoro produkty wysokotłuszczowe mają niski/zerowy indeks glikemiczny, to można spożywać je w nieumiarkowanych ilościach. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że produkty wysokotłuszczowe, mimo nieznacznego wpływu na wzrost glikemii, dostarczają dużych ilości energii (kcal). Stąd też ich nadmierne spożycie może wiązać się ze wzrostem masy ciała. Nadwaga i otyłość zwiększają opór komórek na insulinę, więc taki stan zdecydowanie nie służy zdrowiu. Oczywiście warto podkreślić korzystną rolę produktów tłuszczowych w żywieniu osób z insulinoopornością. Ich umiarkowane spożycie spowalnia wzrost glukozy we krwi i obniża ładunek glikemiczny potrawy. Warto wybierać wartościowe źródła tłuszczu, tj.: orzechy, oleje roślinne (oliwa z oliwek, olej rzepakowy), nasiona, pestki, awokado czy tłuste ryby.
3. Nie wolno jeść owoców
Można spotkać się z opinią, iż odżywianie osób z insulinoopornością powinno wykluczyć owoce. Przekonanie to wynika z twierdzenia, że skoro owoce są słodkie, to dostarczają dużych ilości „cukru”. Warto jednak podkreślić, iż cukry naturalnie zawarte w owocach różnią się od tego, który znajduje się w cukierniczce. Dodatkowo owoce są źródłem błonnika pokarmowego, (który obniża indeks glikemiczny), a także witamin, składników mineralnych czy substancji przeciwutleniających. Należy wybierać owoce o możliwie najniższym indeksie glikemicznym, tj.: jagody, borówki, maliny czy jeżyny. Najkorzystniejsze jest również połączenie owoców w najmniej przetworzonej formie z dodatkiem białkowo-tłuszczowym np. jogurtem naturalnym, skyrem, orzechami czy nasionami. Takie zestawienie przekłada się na najniższy ładunek glikemiczny. Dobrze też jest zrezygnować z owoców kandyzowanych, w syropach czy w postaci soku.
4. Należy przejść na dietę niskowęglowodanową
Aktualny stan wiedzy wskazuje na korzyści wynikające z odżywiania opartego na zasadach Talerza Zdrowego Żywienia, który zakłada bazowanie na warzywach. Jednocześnie model ten uwzględnia źródła produktów węglowodanowych takich jak: gruboziarniste kasze, pełnoziarnisty makaron i pieczywo, brązowy ryż czy płatki owsiane. Nie ma konieczności, aby wprowadzać silne restrykcje względem produktów węglowodanowych. Prawidłowe zestawienie tych produktów w posiłku, czyli w towarzystwie warzyw i dodatku białkowo-tłuszczowego (ryby, jajka, nabiał, mięso) zapewnia zrównoważony wzrost poziomu glukozy we krwi.
5. Należy jeść wyłącznie śniadania białkowo-tłuszczowe
Śniadania białkowo-tłuszczowe nie powodują gwałtownego wzrostu glikemii i nie wiążą się z dużym zapotrzebowaniem na insulinę. Z punktu widzenia dietoterapii w insulinooporności mogą zatem mieć duże znaczenie. Warto jednak pokreślić, iż nie istnieją rzetelne badania, które jednoznacznie wskazują na konieczność spożywania śniadań wyłącznie w takiej formie. Jajecznica z warzywami może okazać się ciekawą propozycją na śniadanie, jednak nie ma przeciwwskazań, aby włączyć do tego posiłku kromkę żytniego pieczywa.
6. Należy całkowicie zrezygnować ze słodyczy i produktów zawierających cukier
Słodycze i produkty zawierające cukier charakteryzują się wysokim indeksem glikemicznym i nie są rekomendowane w żywieniu osób z insulinnopornością. Należy jednak podkreślić, iż ich okazjonalne spożycie w umiarkowanych ilościach nie wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Patrząc na odżywianie w sposób racjonalny nie należy tworzyć listy produktów „zakazanych”. Okazjonalne zjedzenie kawałka szarlotki do kawy po popołudniowym spacerze może być elementem zdrowego żywienia w insulinooporności. Chcąc zadbać o możliwie najlepszą tolerancję glukozy, spożywając tego typu produkty, dobrze jest włączać je w konwencjonalnych, umiarkowanych ilościach, z dodatkiem białkowo-tłuszczowym (np. łyżką orzechów i skyrem). Na posiłek najkorzystniejszy jest moment po aktywności fizycznej (wówczas wrażliwość komórek insulinę jest największa).
7. Nie wolno jeść po godzinie 18:00
Nie istnieją badania kliniczne, które opisują korzyści wynikające z niejedzenia po godzinie 18.00 u osób z insulinoopornością. Czas spożycia posiłków uzależniony jest od rytmu dnia, indywidualnych upodobań czy czasu pracy. Oczywiście nie zaleca się odkładać kolacji na późne godziny wieczorne, tuż przed położeniem się spać. Zaleca się, by jadać kolację na 2-3 godziny przed snem, co wynika z fizjologii żywienia. Taki odstęp czasowy zapewnia strawienie zawartości żołądka (przynajmniej w znacznym stopniu). Dzięki temu nie przyjmujemy pozycji leżącej z wypełnionym żołądkiem, co może sprzyjać np. refluksowi podczas snu. Pory posiłków powinny być uzależnione od naszego poczucia głodu i sytości oraz rytmu dnia. Jednocześnie warto podkreślić korzyści płynące z regularności jedzenia, co może przełożyć się na zrównoważony poziom glukozy i insuliny w ciągu dnia.
8. Zaleca się wyłącznie aktywność fizyczną typu cardio. Trening siłowy podnosi poziom kortyzolu, a to nasila insulinooporność
Aktywność fizyczna odgrywa kluczową rolę w obniżaniu oporności komórek na insulinę. U osób ze stwierdzoną insulinoopornością zaleca się codzienne podejmowanie aktywności fizycznej. Wynika to z faktu, iż bezpośrednio po treningu komórki zwiększają swoją wrażliwość na insulinę i efekt ten utrzymuje się około 24 h. Jednocześnie aktywność ruchowa wiąże się z dodatkowym wydatkiem energetycznym, a to może sprzyjać redukcji masy ciała u osób z otyłością czy nadwagą. Warto włączać ćwiczenia, które sprawiają przyjemność, są dostosowane do poziomu wytrenowania i możliwości danej osoby. Nie należy rozdzielać rodzaju podejmowanego treningu na lepszy czy gorszy. Kluczowe jest to, by starać się włączać ruch do swojej codzienności. Istnieje również przekonanie, iż bardziej intensywny wysiłek (np. trening siłowy) wiąże się ze wzrostem kortyzolu, co może nasilać insulinooporność. Obecny stan wiedzy nie potwierdza tej tezy. Jeśli osoba z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej lubi i chce podejmować taki rodzaj wysiłku, to nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań.
Piśmiennictwo
- Gołąbek K. D, Regulska-Ilow B.: Dietary support in insulin resistance: An overview of current scientific reports. Adv. Clin. Exp. Med. 2019; 28(11): 1557-15585. doi: 10.17219/acem/109976.
- Castro-Barquero S., Ruiz-León A. M., Sierra-Pérez M., Estruch R., Casas R.:Dietary Strategies for Metabolic Syndorme: A Comprehensive Review. Nutrients. 2020;12(10): 2983. doi: 10.3390/nu12102983.
- Adeva-Andany M. M., González-Lucán M., Fernández-Fernándes C., Carneiro-Freire N., Seco-Filgueira M., Pedre-Piñeiro M. A.: Effect of diet composition on insulin sensitivity in humans. Nutr. ESPEN. 2019;33: 29-38. doi: 10.1016/j.clnesp.2019.05.014.
- O’Neill B. J.: Effect of low-carbohydrate diets on cardiometabolic risk, insulin resistance, and metabolic syndrome. Opin. Endocrinol. Diabetes Obes. 2020; 27(5): 301-307. doi: 10.1097/MED.0000000000000569.
Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 8.11.2022 | Cukrzyca i insulinooporność
Warto poświęcić trochę czasu na zapoznanie się z zaleceniami odżywiania się w cukrzycy, aby ułatwić sobie start w procesie zmiany nawyków żywieniowych na stałe. Pomoże to w utrzymaniu prawidłowej masy ciała oraz poziomu cukru we krwi i zapobieganiu powikłaniom choroby. W niniejszym e-booku znajdziesz wiele informacji na temat odżywiania. Dowiesz się m.in. jakie pokarmy możesz jeść, jakie powinieneś ograniczyć, kiedy powinieneś jeść i jak kontrolować porcje.
Kliknij tutaj, aby pobrać materiał:
E-book w formacie Epub na e-czytniki, smartfony i komputery Mobi Kindle do pobrania w serwisie https://woblink.com
Autor mgr inż. Barbara Wojda | 28.06.2021 | Choroba a dieta, Cukrzyca i insulinooporność
Najnowsze dane epidemiologiczne dotyczące cukrzycy
Obecnie choruje na nią ponad 420 mln ludzi na całym świecie. Wg danych epidemiologicznych w 2017 r. na cukrzycę chorowało co najmniej 2,5 mln Polaków (8%), a spośród wszystkich chorych ok. 20% nie jest świadoma tej choroby, więc łączna liczba chorych na cukrzycę w Polsce przekracza już 3 mln osób.
Szacuje się, że najwięcej choruje osób w przedziale wiekowym 45-64 lat, co stanowi 36% wszystkich chorych na cukrzycę. Jeśli dynamika wzrostu zachorowań utrzyma się na poziomie 3,7% rocznie, to do roku 2030 będzie chorowało w Polsce 4,2 mln osób, zaś łącznie z chorobami niewykrytymi może to być 5,25 mln.
Wzrost liczby chorych wiąże się ze wzrostem wydatków na leczenie (w 2017 roku były to wydatki rzędu 6 073 mln zł). Cukrzyca to znaczące obciążenie finansowe dla pacjenta. Średnie roczne dopłaty pacjentów do wszystkich produktów wydawanych w aptece na podstawie recepty lekarskiej w 2017r. wynosiły 1003 zł/osobę (83,5 zł /m-c) z czego niecała połowa stanowiły dopłaty do leków refundowanych.
A przecież prewencja pierwotna, wczesne wykrywanie choroby i prewencja wtórna – dotycząca leczenia powikłań, to czynniki mogące w dużym stopniu ograniczyć wzrost kosztów leczenia w przyszłości.
Cukrzyca i choroby współtowarzyszące
Swoje groźne oblicze cukrzyca odkrywa powoli. Mówi się, że jest to podstępna choroba, gdyż w początkowej fazie może nie dawać żadnych objawów i rozwijać się w sposób prawie niezauważony. Tymczasem wczesne rozpoczęcie procesu leczenia może przeciwdziałać rozwojowi chorób i powikłań związanych z cukrzycą jak: choroby sercowo-naczyniowe, utrata wzroku, niewydolność nerek czy amputacja dolnej kończyny.
Wbrew obiegowej opinii, że pacjenci z cukrzycą rozpoczynający leczenie insuliną prawie zawsze przybierają na wadze, najczęściej związane jest z nieprawidłowo dobraną dawką insuliny. Jeśli wartości glikemii od momentu rozpoznania choroby jest utrzymana w granicach zbliżonych do wartości prawidłowych, nie następuje znaczący wzrost masy ciała pacjenta.
Zgodnie z wytycznymi PTD z 2020 roku w zakresie leczenia niefarmakologicznego, podkreśla się znaczenie ograniczania podaży węglowodanów w poszczególnych posiłkach i całej diecie, a dzienny deficyt kaloryczny wynoszący 500 – 750 kcal uważa się za bezpieczny.
Nowe metody pomiaru glikemii
Wskaźnikiem rozwoju powikłań cukrzycy jest pomiar wartości hemoglobiny glikowanej (HbA1c), ale parametr ten posiada zasadnicze ograniczenia. Nie uwzględnia zmienności glikemii (uśrednione wszystkie epizody hiperglikemii i hipoglikemii). Nie daje precyzyjnych informacji szczególnie u pacjentów z cukrzycą typu 1, u których zmienność glikemii bywa znacząca, a poziom glukozy w krótkim czasie zmienia się od hiper- do hipoglikemii lub też w odwrotnym kierunku.
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) określa wartości glikemii dla cukrzycy typu 1 na czczo i przed posiłkami na poziomie 80-110 mg/dl, a 2 godziny po rozpoczęciu posiłku <140 mg/dl.
Samokontrola glikemii jest ważnym elementem, który stanowi integralną część leczenia cukrzycy. Liczba oznaczeń glikemii jest sprawą indywidualną, ale nie powinna wynosić mniej niż 6, a zwykle 8-12 oznaczeń stężenia glukozy we krwi (krew włośniczkowa) na dobę za pomocą glukometru. Ta metoda jest dość uciążliwa i nie zawsze pozwala na poprawną interpretację.
Obecnie coraz częściej stosuje się u chorych systemy monitorowania glikemii poprzez pomiar glikemii metodą skanowania (flash glucose monitoring) i ciągłe monitorowanie glikemii (continuous glucose monitoring). Nie ma w tym przypadku nakłuwania palca, a pacjent jest podłączony do systemu monitorowania poprzez specjalny sensor przezskórny (pomiar płynu śródtkankowego). Odczyt może być dokonany przez specjalny czytnik lub urządzenie mobilne – np. smartphone. Stały monitoring glikemii daje pacjentowi informację jak należy modyfikować wielkość i rodzaj posiłków, w jakim stopniu aktywność fizyczna wpływa na utrzymanie prawidłowych parametrów .
Żywienie i aktywności fizyczna w cukrzycy
Należy pamiętać, że monitoring glikemii oraz leczenie farmakologiczne bez wprowadzenia zasad zdrowego żywienia i zwiększenia aktywności fizycznej w codziennym życiu nie poprawi samopoczucia i funkcjonowania osoby chorej na cukrzycę.
Zgodnie z najnowszymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w celu zapobiegania lub opóźnienia występowania cukrzycy, korzyści ze zwiększenia aktywności fizycznej odnoszą wszyscy, bez względu na wiek, przy czym najwyższa skuteczność stwierdza się u osób starszych po 60 roku życia. Zasadne jest tu przytoczenie słów Wojciecha Oczko (lekarza króla Stefana Batorego i Zygmunta II Wazy), że „ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu.”
W cukrzycy najbardziej wskazany jest ruch o małej intensywności przez dłuższy okres czasu (np. spacer, nordic walking).
W najnowszych wytycznych PTD podkreślono, że redukcja masy ciała, która przynosi wymierną poprawę kontroli glikemii powinna wynosić co najmniej 7%, a wszystkim chorym na cukrzycę z nadwagą lub otyłością zalecana jest kontrola wielkości porcji posiłków. Zamieszczono dodatkową rekomendację dotyczącą spożycia tłuszczów, z preferencją tłuszczu roślinnego, z wyjątkiem tłuszczu palmowego i kokosowego.
Po raz pierwszy zalecono suplementację witaminy B12 u pacjentów leczonych długotrwale metforminą, u których potwierdzony został jej niedobór.
Warto podkreślić, że obecnie nie ma uniwersalnej diety dla wszystkich pacjentów z cukrzycą (jak podaje PTD), a zapotrzebowanie na poszczególne składniki odżywcze: węglowodany, białko, tłuszcz, witaminy, makro i mikro składniki mineralne w codziennej diecie powinno być ustalone indywidualnie z uwzględnieniem wieku pacjenta, jego aktywności fizycznej i obecności powikłań cukrzycowych czy dodatkowych schorzeń. Stąd w aktualnych zaleceniach dotyczących edukacji terapeutycznej chorych na cukrzycę zdefiniowano zespół terapeutyczny, w którego skład wchodzi, lekarz, pielęgniarka, edukator ds. diabetologii, dietetyk, psycholog, który powinien w sposób kompleksowy zająć się pacjentem cukrzycowym.
Literatura:
- Materiały konferencyjne „ Diabetologia 2019 – IX edycja Nowości w diagnostyce i leczeniu cukrzycy” 13.11.2019r.
- Diabetologia (2019) 62:1523-1528
- „Mam cukrzycę typu 1” Poradnik dla pacjenta i jego rodziny – edycja 4 2018r. pod red. naukową dr hab. n. med. Agnieszka Szypowska.
- „Znaczenie nowoczesnych metod monitorowania glikemii i telemedycyny dla poprawy jakości opieki nad pacjentem z cukrzycą – Raport 2019” pod przewodnictwem Rady Naukowej prof. dr hab. n.med. Doroty Zozulińskiej-Ziółkiewicz i prof. dr hab. n.med. Macieja T. Małeckiego, rekomendowany przez Konsultantów Krajowych w dziedzinie Diabetologii, Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej, Położnictwa i Ginekologii, Perinatologii oraz Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego i Polskiego Towarzystwa Endokrynologii i Diabetologii Dziecięcej. Warszawa 2019
- „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020” Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetologia Praktyczna 2020 tom 6 nr 1.
Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 21.06.2019 | Choroba a dieta, Cukrzyca i insulinooporność
Zalecenia dietetyczne w cukrzycy typu 2:
- Kontroluj kaloryczność diety – wartość energetyczna diety powinna być dostosowana indywidualnie przez dietetyka. Jeżeli masz nadwagę lub otyłość, koniecznie dąż do uzyskania prawidłowej masy ciała.
- Główne źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe, zwłaszcza o niskim indeksie glikemicznym (np. pieczywo pełnoziarniste, makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy, płatki owsiane, gruboziarniste kasze).
- Jedz częściej, ale mniejsze i urozmaicone posiłki o stałych porach.
- Zwiększ spożycie warzyw, które są dobrym źródłem błonnika pokarmowego i składników o działaniu antyoksydacyjnym. Szczególną uwagę zwróć na warzywa w postaci surowej. W Twojej codziennej diecie powinny się znaleźć minimum 4 porcje warzyw (1 porcja to np. 1 średni pomidor, 1/2 dużej papryki lub 1 szklanka warzyw liściastych).
- Wybieraj te owoce, które mają niższy Indeks Glikemiczny, np. owoce jagodowe. Jedna porcja owoców to np. 1 średnie jabłko lub 1 niepełna szklanka borówek.
- Codziennie spożywaj 2 porcje naturalnych produktów mlecznych, bez dodatku cukru, najlepiej fermentowanych, które są dobrym źródłem białka i wapnia (1 porcja to np. 1 kubek jogurtu).
- Ogranicz spożycie mięsa, szczególnie czerwonego. Wybieraj inne źródła białka: 1-2 razy w tygodniu mięso zamień na nasiona roślin strączkowych, 2 razy w tygodniu na ryby, zamieniaj też na jaja.
- Pamiętaj o odpowiednich technikach kulinarnych. Wskazane jest gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez wcześniejszego obsmażania, pieczenie w folii lub rękawie termicznym.
- Ogranicz spożycie tłuszczów zwierzęcych, soli, słodyczy i alkoholu.
- Pij przynajmniej 1,5 l wody dziennie, najlepiej w postaci wody.
Chcesz wiedzieć więcej? Pobierz bezpłatny poradnik dietetyczny przygotowany przez ekspertów Centrum Dietetycznego Online Znajdziesz w nim zalecenia żywieniowe, listę produktów zalecanych i przeciwskazanych w diecie oraz przykładowy jadłospis w cukrzycy typu 2.
Materiały do pobrania:
Zalecenia dietetyczne – cukrzyca typu 2
Autor mgr inż. Aleksandra Cichocka | 3.10.2018 | Choroba a dieta, Cukrzyca i insulinooporność, Fakty i mity
W odpowiedzi na to pytanie pomocne będą wskazówki dotyczące zasad diety dla osób z cukrzycą, które przedstawione zostały w dokumencie: „Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę, 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD)”.
Jak podaje PTD: „nie ma diety uniwersalnej dla wszystkich pacjentów z cukrzycą. Optymalne dla chorego proporcje węglowodanów, białka i tłuszczu powinny być ustalane indywidualnie z uwzględnieniem wieku, aktywności fizycznej, obecności powikłań cukrzycy, schorzeń dodatkowych.”
Składnikiem żywności, który w największym stopniu wpływa na stężenie glukozy we krwi u osób z cukrzycą są węglowodany, a owoce zawierają duże ilości węglowodanów.
W Zaleceniach PTD zwrócono uwagę, że brak jest wystarczających dowodów naukowych na ustalenie jednej, optymalnej ilości węglowodanów w diecie chorych na cukrzycę i podano różne zakresy udziału węglowodanów w diecie dla różnych grup pacjentów − od 25% do 60% całkowitej ilości energii, ale najczęściej zaleca się około 45%.
Ponadto w Zaleceniach podano, że należy ograniczać spożycie fruktozy – a owoce są bogate w ten cukier – i jednocześnie osobom z cukrzycą zalecono spożywanie produktów zawierających dużo błonnika pokarmowego, w szczególności zaś frakcji błonnika pokarmowego, czyli frakcji rozpuszczalnych w wodzie np. pektyny i beta-glukany – a wiele owoców jest bogatym źródłem w pektyny.
Za owocami przemawia nie tylko to, że zawierają błonnik rozpuszczalny (pektyny), ale dostarczają antyoksydantów (przeciwutleniaczy), czyli witamin antyoksydacyjnych C, E i beta-karotenu oraz flawonoidów, a także folianów i potasu. Natomiast przeciwko owocom przemawia fakt, że zawierają dużo cukrów, które szybko i w znacznym stopniu podwyższają stężenie glukozy we krwi u osób z cukrzycą.
Aby kontrolować ilość spożywanych owoców dobrym sposobem jest włączanie ich do różnych potraw, np. do surówek warzywnych. Łatwiej nam wtedy ustalić ilość owoców, którą dodajemy do danej potrawy i zjeść tylko tę przygotowaną porcję. Jeśli zaś owoce stoją w salaterce często sięgamy po nie nawet nie zdając sobie sprawy, że zjedliśmy już np. pół kilograma śliwek, czy winogron, a tym bardziej truskawek czy czereśni, na które wiosną czekamy z takim utęsknieniem.
Należy przy tym pamiętać, że zdecydowanie niewskazane są dla osób z cukrzycą owoce suszone, kandyzowane, w syropie i inne owoce z dodatkiem cukru.
Dobrą alternatywą dla owoców są warzywa, gdyż zawierają wszystkie takie same witaminy i składniki mineralne jak owoce, a wiele warzyw zawiera również błonnik rozpuszczalny. Przy tym wszystkim warzywa zawierają znacznie mniej węglowodanów niż owoce.
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018.
- Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
