Rynek substytutów mleka i przetworów mlecznych, dedykowanych wegetarianom i weganom, wytworzonych na bazie surowców roślinnych rozwija się bardzo prężnie. Nazwy tych produktów, często zawierały określenia przewidziane w prawie żywnościowym Unii Europejskiej dla mleka i jego przetworów, np. „mleko sojowe”, „mleko ryżowe”, „serek roślinny”, „ser wegański o smaku cheddaru”

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 14 czerwca 2017 r. (sprawa C-422/16), stwierdził, że producenci żywności wegetariańskiej i wegańskiej nie mogą posługiwać się nazwami zastrzeżonymi produktów mlecznych, tj.: „mleko”, jogurt”, „ser”, masło”, „śmietanka” (*).

Zgodnie z artykułem 78 „Definicje, oznaczenia i opisy handlowe dotyczące niektórych sektorów i produktów” rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego wspólną organizację rynków rolnych oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz. U. L 347 z 20.12.2013, s. 671), w przypadku mleka i przetworów mlecznych przeznaczonych do spożycia przez ludzi stosuje się definicje, oznaczenia lub opisy handlowe określone w załączniku VII.

„Mleko” oznacza wyłącznie zwykłą wydzielinę z wymion – bez żadnych dodatków ani nie poddaną ekstrakcji – otrzymaną z co najmniej jednego doju. Pojęcie to może być stosowane do mleka, przetworzonego bez zmiany składu lub do mleka, którego zawartość tłuszczu została znormalizowana. Może być stosowane z wyrazem lub wyrazami oznaczającymi typ, klasę jakości, pochodzenie lub przeznaczenie takiego mleka lub opisującymi technologiczny proces jego przetwarzania lub zmianę składu, której zostało ono poddane, pod warunkiem że zmiana ta jest ograniczona do dodania lub usunięcia naturalnych składników mleka, np. „mleko 2% tłuszczu, pasteryzowane”, „mleko odtłuszczone 0,1% tłuszczu”, „mleko kozie”.

Warto wiedzieć, że w odniesieniu do mleka innego niż krowie, podaje się także gatunek zwierzęcia, np. „mleko owcze”, „mleko kozie”.

„Przetwory mleczne” oznaczają produkty uzyskiwane wyłącznie z mleka, przy założeniu że można dodać substancje konieczne do ich wytworzenia, o ile nie stosuje się ich do zastąpienia – w całości lub w części – jakichkolwiek naturalnych składników mleka. Wyłącznie dla przetworów mlecznych zarezerwowane są nazwy m.in.: serwatka, śmietanka, masło, maślanka, ser, jogurt, kefir, kumys.

Termin „mleko” oraz nazwy stosowane do przetworów mlecznych mogą być stosowane również w połączeniu ze słowem lub słowami oznaczającymi przetwory złożone, których żadna część nie zastępuje ani nie ma w zamierzeniu zastępować żadnego składnika mleka i których mleko lub produkt mleczny są częścią zasadniczą – zarówno w kategoriach ilości, jak i charakterystyki produktu.

Wyżej wymienionych nazw nie można stosować do innych produktów, w ich etykietowaniu, prezentacji i w reklamie. Mogłyby one sugerować, że produkt taki jest produktem mleczarskim, co mogłoby wprowadzać konsumentów w błąd.

Ponadto należy zwrócić uwagę na zapisy artykułu 17 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r., w myśl którego „Nazwa produktu spożywczego – jest jego nazwą przewidzianą w przepisach. W przypadku braku takiej nazwy nazwą środka spożywczego jest jego nazwa zwyczajowa, a jeśli nazwa zwyczajowa nie istnieje lub nie jest stosowana, przedstawia się nazwę opisową tego środka spożywczego”. Zatem nazwy „mleko”, „masło”, „jogurt” są nazwami określonymi w przepisach prawnych i mogą być stosowane do produktów spełniających określone kryteria.

Nie można stosować nazwy „mleko” oraz nazw zastrzeżonych rozporządzeniem (UE) 1308/2013 wyłącznie dla przetworów mlecznych do oznaczania – dla celów wprowadzania do obrotu lub reklamy – wyrobów wyłącznie roślinnego pochodzenia, nawet wówczas, gdy nazwy te są uzupełnione wyjaśnieniem lub opisem wskazującym na roślinne pochodzenie danego produktu. Wyjątek stanowią produkty wymienione w załączniku I do decyzji Komisji UE 2010/791, np.: mleko kokosowe, masło orzechowe, masło kakaowe.

Warto zwrócić uwagę, że ten wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE przedstawił właściwą interpretację obowiązujących już przepisów, dlatego stosuje się go bez okresów przejściowych. Oznacza to, że dostępne na rynku roślinne substytuty mleka i produktów mlecznych muszą być znakowane prawidłowo, np.: „napój sojowy” a nie „mleko sojowe”.