Rynek słodyczy w Polsce jest bardzo bogaty i prężnie rozwijający się. Poza tradycyjnymi wyrobami, producenci oferują ich odpowiedniki bez dodatku cukru. Jest on zastępowany w żywności substancjami intensywnie słodzącymi oraz alkoholami wielowodorotlenowymi, które dodatkowo pełnią inne funkcje technologiczne, np. nadają konsystencję, teksturę produktom. Substancje intensywnie słodzące, które stosuje się w niewielkich ilościach, nie wnoszą dodatkowej energii do  końcowego wyrobu. Natomiast 1 g polioli dostarcza 2,4 kcal, czyli o ok. 40% mniej energii niż 1 g cukrów.

Na podstawie przeprowadzonej analizy rynku słodyczy tradycyjnych i ich odpowiedników wytwarzanych bez dodatku cukru dokonano porównania wartości energetycznej, zawartości cukrów i tłuszczu – składników, które najbardziej wpływają na energię – w 13 wytypowanych asortymentach słodyczy. Były to: żelki, lizaki, karmelki owocowe, karmelki mleczne, chałwa, ciastka pełnoziarniste, markizy, herbatniki, ciastka z kawałkami czekolady, wafelki z nadzieniem, bezy, czekolada mleczna oraz czekolada gorzka. Ponadto zebrano informacje, jakimi substancjami zastąpiono cukier/cukry w produktach bez ich dodatku.

Analiza składu słodyczy produkowanych bez dodatku cukru/cukrów wykazała, że stosowany rodzaj substancji słodzących zależy do rodzaju słodyczy. W żelkach, lizakach, karmelkach, bezach, czekoladach producenci dodawali najczęściej poliole i substancje intensywnie słodzące. Natomiast w różnego rodzaju ciastkach stosowane były przede wszystkim alkohole wielowodorotlenowe. Wyjątek stanowiły herbatniki, do których nie dodano żadnych substancji słodzących a cukier pochodził z surowców. Spośród polioli producenci słodyczy najczęściej wykorzystywali: maltitol, sorbitol, izomalt, ksylitol czasami erytrytol, zaś z substancji intensywnie słodzących – glikozydy stewiolowe, sukralozę, acesulfam K.

Tabela 1. Porównanie wartości energetycznej 100 g wytypowanych asortymentów słodyczy tradycyjnych i ich odpowiedników wytwarzanych bez dodatku cukru

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania przeprowadzonego w 2022 r. w ramach realizacji zadania NPZ[1]

Wartość energetyczna słodyczy tradycyjnych waha się od 339 kcal/100 g żelek do 567 kcal/100 g czekolady gorzkiej, zaś w przypadku słodyczy bez dodatku cukru od 181 kcal/100 g żelek do 487 kcal/100 g czekolady mlecznej. Porównując wartość energetyczną poszczególnych grup słodyczy, największą redukcję energii stwierdzono w przypadku zastąpienia cukru substancjami słodzącymi w bezach, żelkach, lizakach oraz karmelkach, odpowiednio o 50%, 47%, 40%, 39% oraz 37%, czyli produktach, które cechują się niską zawartością tłuszczu. Obniżenie wartości energetycznej o kilkanaście procent zaobserwowano w przypadku czekolad oraz markiz i wafelków z nadzieniem, zaś nieznaczna redukcja energii, poniżej 10% dotyczyła chałwy, ciastek z kawałkami czekolady, ciastek pełnoziarnistych oraz herbatników (Tab.1).

Tabela 2. Porównanie zawartości cukrów i tłuszczu w 100 g wytypowanych asortymentów słodyczy tradycyjnych i ich odpowiedników wytwarzanych bez dodatku cukru

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania przeprowadzonego w 2022 r. w ramach realizacji zadania NPZ[2]

Zawartość cukrów w słodyczach tradycyjnych waha się w szerokich granicach od 22,0 g/100 g herbatników do 96,0 g/100 g bezów. Natomiast w słodyczach wytwarzanych bez dodatku cukru stwierdzono obniżenie ilości tego składnika do poziomu poniżej 1% w żelkach, lizakach, karmelkach oraz bezach. Ponadto w przypadku niektórych wyrobów bez dodatku cukru zaobserwowano zróżnicowaną zawartość cukrów, od ilość poniżej 1 g do nawet 12-15 g/100 g produktu, co zazwyczaj wynika ze składu recepturowego danego wyrobu (z zawartości cukrów naturalnie występujących w surowcach, np. laktozy w mleku).

Porównując zawartość tłuszczu pomiędzy słodyczami tradycyjnymi a tymi wytwarzanymi bez dodatku cukru stwierdzono, że są one na podobnym poziomie. Poniżej 1% tłuszczu zawierają żelki, lizaki, karmelki owocowe, bezy. Pozostałe słodycze charakteryzują się już wyższą zawartością tego składnika. Najwięcej tłuszczu powyżej 30% znajduje się w chałwie oraz czekoladach. Duże ilość tłuszczu w produkcie powoduje, że pomimo zastąpienia cukru/cukrów substancjami słodzącymi jego wartość energetyczna zostaje obniżona tylko o ok. 10-17% w porównaniu do wyrobu tradycyjnego.

Przeprowadzone porównanie słodyczy tradycyjnych i ich odpowiedników produkowanych bez dodatku cukru wykazało, że w wielu przypadkach pomimo zastąpienia cukru substancjami słodzącymi ich wartość energetyczna uległa nieznacznej redukcji, zwłaszcza w przypadku wyrobów charakteryzujących się wysoką zawartością tłuszczu.

Wybierając słodycze, warto sprawdzić ich skład surowcowy i informację o wartości odżywczej, gdyż brak dodatku cukru nie zawsze gwarantuje, że jego wartość energetyczna będzie istotnie niższa od jego tradycyjnego odpowiednika, gdyż zależy ona także od zawartości innych składników.

[1] Umowa 6/2/85195/NPZ/2021/1094/821:Zadanie 9: Badanie preferencji konsumentów dotyczących wyborów żywieniowych, w tym przegląd składu i wartości odżywczej wybranych produktów dostępnych na rynku
[2] Umowa 6/2/85195/NPZ/2021/1094/821:Zadanie 9: Badanie preferencji konsumentów dotyczących wyborów żywieniowych, w tym przegląd składu i wartości odżywczej wybranych produktów dostępnych na rynku