Sylwia Gugała-Mirosz - Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej

Aktywność fizyczna – czy to tylko sport?

Autor mgr inż. Sylwia Gugała-Mirosz | 11.04.2018 | Aktywność fizyczna, Osoby dorosłe

Specjaliści z różnych dziedzin podkreślają ogromne znaczenie regularnej aktywności fizycznej w kształtowaniu zdrowia i utrzymaniu organizmu w jak najlepszej formie przez długie lata. Nie od dziś też wiadomo, że aktywność fizyczna to sprawdzona recepta na długowieczność. Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. WHO) aktywność fizyczną definiujemy jako ruch ciała wywołany przez mięśnie szkieletowe, który wymaga energii. Dlatego w nawiązaniu do tej charakterystyki do aktywności fizycznej zaliczyć należy nie tylko zorganizowane zajęcia sportowe, ale również typową codzienną aktywność zawodową czy prace domowe.

Aktywność fizyczna a ćwiczenia

Dlaczego określenie „aktywność fizyczna” nie powinno być mylone z „ćwiczeniami”? Ćwiczenia stanowią rodzaj aktywności fizycznej, która jest zaplanowana, określona, powtarzalna oraz ma na celu poprawę lub utrzymanie jednego lub większej liczby elementów sprawności fizycznej. Aktywność fizyczną w życiu codziennym można podzielić na zajęcia zawodowe, sportowe, domowe lub inne. Wydatek energetyczny można oznaczyć np. poprzez liczbę kilokalorii (kcal) niezbędnych do zapewnienia energii przy wykonywaniu określonej czynności. Dlatego należy pamiętać, że poza ćwiczeniami typowo sportowymi, wszelkie inne aktywności fizyczne, które odbywają się w czasie wolnym – jako część pracy zawodowej bądź domowej – również przynoszą korzyści zdrowotne.

Regularne ćwiczenia a profilaktyka chorób

Należy pamiętać, że już aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności, ale wykonywana regularnie niesie ze sobą ogromne korzyści dla organizmu. Przykładowo zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, będących główną przyczyną zgonów w Polsce. To również podstawowe działanie w prewencji cukrzycy typu 2 czy depresji – chorób, które są ogromnym problemem populacyjnym. Ponadto odpowiedni poziomy aktywności fizycznej obniża prawdopodobieństwo złamań m.in. kości biodrowej lub kręgosłupa. Aktywność fizyczna to również udowodniony czynnik profilaktyki nowotworowej, zmniejszający ryzyko zachorowania na raka jelita grubego (okrężnicy), macicy, piersi (zwłaszcza w wieku menopauzalnym). Regularny ruch jest skuteczną metodą na utrzymanie prawidłowej masy ciała. Podkreślić należy, że takie ochronne działanie wykazuje zarówno aktywność fizyczna w postaci systematycznych ćwiczeń sportowych, jak również zwiększony poziom aktywność związanej z pracą zawodową.

Mówiąc o umiarkowanej intensywności aktywności fizycznej mamy na myśli np. dynamiczny chód bądź jazdę na rowerze, szybki taniec, aqua aerobik czy prace w ogrodzie tj. grabienie czy przycinanie krzewów. Natomiast intensywny wysiłek fizyczny to m.in. bieganie, szybki chód, szybka jazda na rowerze, pływnie, aerobik, gra w tenisa ziemnego czy ciężkie prace w ogrodzie typu rąbanie drewna.

Według zaleceń WHO preferowany czas oraz intensywność aktywności fizycznej dla różnych grup wiekowych to:

Każdy człowiek może czerpać ogromne profity z regularnej aktywności fizycznej. Im więcej ćwiczymy, tym większe korzyści zdrowotne i lepsze samopoczucie. Informacje przedstawione w tabelach przygotowanych przez ekspertów z „The Harvard Medical School of Harvard University” stanowią źródło wiedzy na temat ilości wydatkowanej energii w postaci spalonych kalorii w trakcie 30-minutowego ruchu podczas wykonywania różnych form aktywności fizycznej (dyscypliny sportu, zajęcia zorganizowane, prace domowe, aktywność zawodowa). Mogą stanowić one doskonałą wskazówką dla każdego z nas w celu określenia indywidualnej, zwyczajowej ilości energii jaką wydatkujemy w trakcie wykonywania konkretnej aktywności fizycznej.

LICZBA SPALONYCH KALORII W TRAKCIE 30-MINUTOWEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ

LICZBA SPALONYCH KALORII W TRAKCIE 30-MINUTOWEJ AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ
	Osoba o masie ciała 57 kg	Osoba o masie ciała 70 kg	Osoba o masie ciała 84 kg
Zajęcia sportowe na siłowni oraz fitness
Podnoszenie ciężarów – średnio intensywny trening	90	112	133
Podnoszenie ciężarów – intensywny trening	180	223	266
Aqua Aerobik	120	149	178
Stretching, Hatha Joga	120	149	178
Kalistenika – średnia intensywny trening	135	167	200
Kalistenika – intensywny trening	240	298	355
Jazda na rowerze stacjonarnym – średnio	150	186	222
Jazda na rowerze stacjonarnym – średnio intensywny trening	210	260	311
Jazda na rowerze stacjonarnym – intensywny trening	315	391	466
Aerobik: Low impact	165	205	244
Aerobik: High impact	210	260	311
Ćwiczenia na stepperze – ogólnie	180	223	266
Step: low impact	210	260	311
Step: high impact	300	372	444
Ergometr – średnio intensywny trening	210	260	311
Ergometr – intensywny trening	255	316	377
Orbitrek – średnio	270	335	400
Trening obwodowy – średnio	240	298	355
Różne formy zajęć sportowych
Taniec wolny tj. walc, fokstrot	90	112	133
Taniec dynamiczny tj. balet, twist	180	223	266
Taniec rekreacyjny tj. dyskotekowy	165	205	244
Piłka siatkowa – gra rekreacyjna	90	112	133
Piłka siatkowa – gra turniejowa	120	149	178
Plażowa piłka siatkowa	240	298	355
Piłka koszykowa – gra turniejowa	240	298	355
Piłka koszykowa na wózkach	195	242	289
Piłka nożna – średnio	210	260	311
Piłka nożna – trening sprawnościowy	240	298	355
Piłka nożna – gra turniejowa	270	335	400
Piłka ręczna – średnio	360	446	533
Wodna piłka siatkowa	90	112	133
Wodne polo	300	372	444
Narciarstwo wodne	180	223	266
Pływanie – średnio	180	223	266
Pływanie – styl grzbietowy	240	298	355
Pływanie – styl klasyczny	300	372	444
Pływanie – styl motylkowy	330	409	488
Pływanie – kraul	330	409	488
Pływanie – energiczne ruchy ciała w pozycji pionowej	300	372	444
Nurkowanie – rekreacyjne	150	186	222
Nurkowanie – z akwalungiem lub bez	210	260	311
Chodzenie z prędkością 5,6 km/h	120	149	178
Chodzenie z prędkością 6,4 km/h	135	167	200
Chodzenie z prędkością 7,2 km/h	150	186	222
Chodziarstwo	195	242	289
Bieg na orientację	270	335	400
Bieg przełajowy	270	335	400
Bieg z prędkością 8 km/h	240	298	355
Bieg z prędkością 8,4 km/h	270	335	400
Bieg z prędkością 9,6 km/h	300	372	444
Bieg z prędkością 10,8 km/h	330	409	488
Bieg z prędkością 12,1 km/h	375	465	555
Bieg z prędkością 13,8 km/h	435	539	644
Bieg z prędkością 16,1 km/h	495	614	733
Jazda na rowerze z prędkością 19,3-22,4 km/h	240	298	355
Jazda na rowerze z prędkością 22,5-25,6 km/h	300	372	444
Jazda na rowerze z prędkością 25,7-30,6 km/h	360	446	533
Jazda na rowerze z prędkością > 32,2 km/h	495	614	733
Kolarstwo górskie	255	316	377
Hokej – na lodzie i na trawie	240	298	355
Tenis ziemny – średnio	210	260	311
Badminton – średnio	135	167	200
Racquetball – średnio	210	260	311
Racquetball – gra turniejowa	300	372	444
Softball – średnio	150	186	222
Jazda konna – średnio	120	149	178
Gimnastyka – średnio	120	149	178
Golf (przemieszczanie się elektrycznym wózkiem golfowym)	105	130	155
Golf (przemieszczanie się pieszo po polu golowym)	165	205	244
Łucznictwo	105	130	155
Szermierka	180	223	266
Bilard	75	93	111
Kręgle	90	112	133
Frisbee	90	112	133
Curling	120	149	178
Lotniarstwo	105	130	155
Tai Chi	120	149	178
Kajakarstwo	150	186	222
Kajakarstwo górskie	150	186	222
Jazda na deskorolce	150	186	222
Jazda na łyżworolkach	210	260	311
Skakanie na skakance	300	372	444
Narciarstwo zjazdowe	180	223	266
Narciarstwo przełajowe	240	298	355
Łyżwiarstwo – średnio	210	260	311
Saneczkarstwo – średnio	210	260	311
Wędrówki górskie	180	223	266
Wspinaczka skałkowa – schodzenie w dół	240	298	355
Wspinaczka skałkowa – wchodzenie do góry	330	409	488
Boks – sparing	270	335	400
Sztuki walki – judo, karate, kickboxing	300	372	444
Wrestling	180	223	266
Zajęcia przydomowe w plenerze / na wolnym powietrzu
Prace w ogrodzie – średnio	135	167	200
Prace w ogrodzie – pielenie	139	172	205
Prace w ogrodzie – sadzenie niewielkich roślin	120	149	178
Prace w ogrodzie – sadzenie drzew	135	167	200
Koszenie przy pomocy kosiarką spalinową	135	167	200
Koszenie przy pomocy kosiarką ręczną	165	205	244
Grabienie	120	149	178
Sprzątnie zagrabionych roślin (pakowanie w worki)	120	149	178
Odśnieżanie przy pomocy odśnieżarki ręcznej	135	167	200
Odśnieżanie przy pomocy łopaty	180	223	266
Rąbanie drewna	180	223	266
Przenoszenie i układanie drewna	150	186	222
Kopanie łopatą	150	186	222
Układanie rozdrobnionego / kruszonego żwiru	150	186	222
Aktywności dnia codziennego
Spanie	19	23	28
Oglądanie TV	23	28	33
Czytanie w pozycji siedzącej	34	42	50
Gotowanie	75	93	111
Opieka nad niemowlęciem (kąpanie, karmienie itp.)	105	130	155
Zabawa z dzieckiem – umiarkowany wysiłek	120	149	178
Zabawa z dziećmi – intensywny wysiłek	150	186	222
Zakupy spożywcze	105	130	155
Stanie w kolejce	38	47	56
Przeprowadzka – ustawianie mebli	180	223	266
Przeprowadzka – noszenie rzeczy	210	260	311
Przeprowadzka – rozpakowanie rzeczy	105	130	155
Ciężkie prace domowe np. mycie okien	135	167	200
Domowe prace naprawcze, remontowe i porządkowe
Mycie samochodu	135	167	200
Naprawa auta	90	112	133
Położenie okablowania	90	112	133
Prace hydrauliczne	90	112	133
Renowacja mebli	135	167	200
Zdejmowanie / układanie wykładziny lub terakoty	135	167	200
Malowanie lub tapetowanie ścian	135	167	200
Czyszczenie rynien dachowych	150	186	222
Prace malarskie – zewnętrzne	150	186	222
Prace stolarskie – wewnętrzne	180	223	266
Prace dekarskie	180	223	266
Praca zawodowa
Praca przy komputerze	41	51	61
Lekkie prace biurowe	45	56	67
Uczestnictwo w spotkaniach	49	60	72
Praca siedząca, przy biurku	53	65	78
Zajęcia w szkole / na uczelni	53	65	78
Praca jako kierowca ciężarówki	60	74	89
Praca jako barman	75	93	111
Operator ciężkiego sprzętu budowlanego	75	93	111
Praca w policji	75	93	111
Praca w straży pożarnej	360	446	533
Praca w teatrze	90	112	133
Praca jako stolarz	105	130	155
Praca jako trener sportowy	120	149	178
Praca jako masażysta	120	149	178
Pielęgnacja koni	180	223	266
Obsługa ciężkich ręcznych narzędzi budowlanych	240	298	355
Leśnictwo – ogólnie	240	298	355
Praca na budowie – ogólnie	165	205	244
Spawanie	90	112	133
Górnictwo	180	223	266
Kamieniarstwo	210	260	311
Hutnictwo – ogólnie	240	298	355

Opracowanie własne na podstawie „Calories burned in 30 minutes for people of three different weights”, zamieszczone na stronie 17 marca, 2017 The Harvard Heart Publishing, from Harvard Medical School

Czytaj więcej:

www.health.harvard.edu

Sekret długowiecznych – dr Anna Kopiczko

Aktywność fizyczna – znaczenie dla zdrowia i leczenia chorób – wywiad z prof. dr hab. Jadwigą Charzewską

Literatura

www.who.int/mediacentre/factsheets/fs385/en/
www.wcrf.org/sites/default/files/Second-Expert-Report.pdf
www.who.int/dietphysicalactivity/pa/en/
www.health.harvard.edu
Jarosz M., Sajór I.: Nowotwory złośliwe. [w] Dietetyka. Żywność żywienie w prewencji i leczeniu. Red. Nauk. Prof. Dr hab. Mirosław Jarosz. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2016, 2017,
Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu. Red. nauk. Prof. M. Jarosz, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2016-2017.

Indeks glikemiczny – niski, średni, wysoki – który lepszy?

Autor mgr inż. Sylwia Gugała-Mirosz | 28.02.2018 | ABC Żywienia, Zasady zdrowego żywienia

Metaboliczne działanie węglowodanów na organizm w postaci efektu glikemicznego jest badane od dziesięcioleci. Po raz pierwszy pojęcie indeksu glikemicznego (IG) wprowadzono w 1981 roku. Naukowcy podzielili 62 produkty spożywcze na 3 grupy, w zależności od tego w jakim stopniu ich spożycie wpłynęło na tempo wzrostu i wartość wzrostu glikemii poposiłkowej (czyli stężenia glukozy we krwi po spożyciu posiłku). Ponad 20 lat później – w roku 2008, jako podsumowanie licznych badań nad oznaczeniem wartości indeksu glikemicznego produktów spożywczych, opublikowano międzynarodowe tabele IG stanowiące źródło wiedzy o ponad 2480 produktach i potrawach.

Czym jest indeks glikemiczny?

Indeks glikemiczny to podział produktów spożywczych na trzy grupy w zależności od podatności na trawienie oraz różnego czasu wchłaniania węglowodanów do krwi. Jego wartość wyliczana jest na podstawie wzrostu glikemii po spożyciu produktu zawierającego 50g przyswajalnych węglowodanów i wyrażając go jako odsetek węglowodanów pokarmu referencyjnego, czyli glukozy lub białego pieczywa. W przypadku, gdy spożyty produkt powoduje niższy i mniej gwałtowny poposiłkowy wzrost glikemii, oznacza to, iż ma on niski IG, czyli < 55 (zakładając, że wartość IG = 100 przyjęto dla glukozy). Natomiast, gdy obserwujemy sytuację całkiem przeciwną, czyli nagły i duży wzrost poziomu glukozy we krwi, wtedy produkt charakteryzuje się wysokim IG o wartości > 70. Średni indeks glikemiczny (wartości między 55 a 70) dotyczy produktów nie zakwalifikowanych do żadnej z dwóch powyższych grup. I tak – przykładowo: wysokim indeksem glikemiczny będą charakteryzowały się produkty takie jak gotowane ziemniaki, biały ryż, białe pieczywo (chleb pszenny, bułka, bagietka); natomiast niskie wartości indeksu glikemicznego będą wykazywały np. nasiona roślin strączkowych, większość owoców i warzyw. Średni indeks glikemiczny będzie dotyczył takich produktów, jak np. ryż brązowy, kasza kuskus, płatki musli.

NISKI IG	ŚREDNI IG	WYSOKI IG
< 55	56-69	> 70

Indeks glikemiczny – wartość stała czy zmienna?

Należy pamiętać, że na wartość indeksu glikemicznego poszczególnych produktów wpływa szereg różnych czynników przedstawionych w poniższej tabeli.

ZWIĘKSZENIE WARTOŚĆ IG	ZMNIEJSZENIE WARTOŚCI IG
rodzaj skrobi (wysoka ilość amylopektyn)	błonnik pokarmowy (frakcje błonnika rozpuszczalnego w wodzie)
rodzaj i stopień przetworzenia produktu (im produkt bardziej przetworzony tym większy IG)	zawartość tłuszczu, białka
stopień rozdrobnienia (im produkt bardziej rozdrobniony tym większy IG)	obecność substancji antyodżywczych – kwas fitynowy, pektyny, taniny i kwasy organiczne
glukoza i sacharoza	fruktoza
rodzaj i czas poddania obróbce kulinarnej (dłuższa obróbka termiczna większy IG)	warunki przechowywania (długie przechowywanie w niskich temperaturach)

Indeks glikemiczny ≠ Ładunek glikemiczny

Pojęcie indeksu glikemicznego odzwierciedla głównie jakość spożywanych węglowodanów, natomiast nie uwzględnia ich ilości w produkcie. Dlatego dopełnieniem koncepcji IG jest pojęcie ładunku glikemicznego (ŁG). Definiuje się go jako iloczyn IG i ilości węglowodanów w porcji danego produktu (wyrażonej w gramach) a następnie podzielony przez 100. Ładunek glikemiczny to informacja na temat jakości i ilości dostarczonych do organizmu węglowodanów w jednej porcji produktu, co dodatkowo może ułatwić stosowanie diety o niskim indeksie glikemicznym. Wartości ŁG pozwalają na porównanie prawdopodobnego efektu glikemicznego rzeczywistych wielkości porcji różnych produktów spożywczych. Wartości graniczne dla ładunku glikemicznego wynoszą: od 0 do 10 to produkty o niskim ładunku glikemiczny; między 10 a 20 to produkty ze średnim ładunkiem glikemicznym, a wartość większa niż 20 uznawana jest za wysoki ładunek glikemiczny.

Indeks glikemiczny – mechanizm działania

Z fizjologicznego punktu widzenia produkty spożywcze o wysokim indeksie glikemicznym, zawierają głównie węglowodany szybko przyswajalne. Reakcja organizmu po spożyciu takiego produktu to – w pierwszej kolejności – szybki wzrost glukozy we krwi, a następnie jej gwałtowny spadek, czego efektem jest szybkie pojawienie się uczucia głodu. Gwałtowne wahania stężenia glukozy we krwi, indukując zmiany metaboliczne i hormonalne, przyczyniają się tym samym do spożywania nadmiernych ilości pożywienia. Jest to związane z zaburzonym odczuwaniem sytości, przy jednocześnie zwiększonym apetycie. W wielu przypadkach może to prowadzić do nadmiernego spożycia energii, a w konsekwencji m.in. do nadwagi i/lub otyłości. Produkty o niskim IG, zawierające głównie węglowodany złożone, mają działanie odwrotne – powodują stopniowy wzrost poziomu glukozy we krwi, nie powodując nagłych wyrzutów insuliny a co za tym idzie przyczyniają się do opóźnienia uczucia głodu.

Przyszłość indeksu glikemicznego

Pojęcie indeksu glikemicznego jest szeroko wykorzystywane zarówno w badaniach naukowych, w pracy z pacjentami, jak i praktycznej technologii przemysłu spożywczego. Narastający problem, jakim stała się otyłość oraz jej konsekwencje zdrowotne w ostatnich kilkunastu latach, spowodował intensywny wzrost zainteresowania różnymi strategiami dietetycznymi, w tym zagadnieniem diety z wykorzystaniem produktów o niskim indeksie glikemicznym. Już od momentu wprowadzenia koncepcji indeksu glikemicznego przez Jenkins’a i wsp. w roku 1981, naukowcy na całym świecie starają się zidentyfikować oddziaływanie produktów o niskim, średnim bądź wysokim indeksie glikemicznym na organizm człowieka. Szereg prac przemawia za korzystnym wpływem diety bazującej na produktach o niskim IG. Potwierdzone korzystne działanie fizjologiczne określonych rodzajów węglowodanów na procesy zachodzące w organizmie człowieka oraz wyniki poszczególnych badań mogą zachęcać do wdrożenia tych modyfikacji żywieniowych nie tylko w ramach prewencji nadwagi i otyłości, ale również poprawy ogólnego sposobu żywienia poszczególnych osób, wpływając tym samym na polepszenie stanu zdrowia całej populacji. Jednakże zawsze zmiany dotychczasowej diety wymagają indywidualnego podejścia i uwzględnienia aktualnego stanu zdrowia.

Do pobrania:

Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla Dzieci i Młodzieży

Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla Dorosłych

Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla Osób Starszych

Literatura

Gawęcki J. (red.): Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Tom 1. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010,
Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Dietoterapia, PZWL, Warszawa, 2014,
Jarosz M., Siuba M., Gugała S.: Indeks glikemiczny a masa ciała. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 2008, 35, 5-6, 443-454,
Jenkis D.J., Wolver T..M., Taylor R.H.: Glycemic index of foods: a physiological basis for carbohydrates exchange. Am. J. Clin. Nutr., 1981, 35, 362-366,
Wolever T.M., Jenkins D.J., Jenkins A.L., et al.: The glycemic index: methodology and clinical implications. Am. J. Clin. Nutr., 1991, 54, 846-854,
Foster-Powell K., Holt S., Brand-Miller J.: International table of glycemic index and glycemic load values. Am. J. Clin. Nutr., 2002, 76, 5-56,
Atkinson FS, Foster-Powell K, Brand-Miller JC: International tables of glycemic index and glycemic load values: 2008. Diabetes Care. 2008, 31, 12, 2281-3,
Ciok J., Dolna A.: Indeks glikemiczny a zaburzenia gospodarki lipidowej. Żyw. Człow. Metab., 2005, 32, 1, 39-47,
Fros D., Dornhorst A.: The relevance of the glyceamic index to our understanding of dietary carbohydrates. Diabet. Med., 2003, 17, 336-345,
Jarosz M., Kłosiewicz L. Zapobieganie i leczenie. w: Instytut Żywności i Żywienia zaleca. Otyłość. M. Jarosz, J. Dzieniszewski (red.), Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006, 37-46,
Lange E.: Wykorzystanie indeksu glikemicznego żywności w dietoterapii otyłości. w: Fizjologiczne uwarunkowania postępowania dietetycznego, praca zbiorowa, Warszawa, Wydawnictwo SGGW, 2004, 335-341,
Brand-Miller J., Marsh K.: Dieta o małym indeksie glikemicznym– nowy sposób odżywiania dla wszystkich? Pol. Arch. Med. Wew., 2008, 118, 5, 1-3,
Lin CS., Kimokoti RW., Brown LS., Kaye EA., Nunn ME., Millen BE: Methodology for adding glycemic index to the National Health and Nutrition Examination Survey nutrient database. J Acad Nutr Diet., 2012, 112(11), 1843-51
Cichocka A.: Nowości w zaleceniach dietetycznych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) 2017 dla pacjenta z cukrzycą typu 2. Gabinet Prywatny, 2017, t. 24, nr 4’17, (254): 21-29,
Cichocka A.: Praktyczny poradnik żywieniowy w odchudzaniu oraz profilaktyce i leczeniu cukrzycy typu 2 i chorób sercowo-naczyniowych. Wyd. Medyk, Warszawa, 2016, 1-408.

Nasiona chia (szałwii hiszpańskiej) niedozwolone w jogurtach i deserach

Autor mgr inż. Sylwia Gugała-Mirosz | 28.07.2017 | Informacje dla producentów żywności, Informacje ogólne

W 2013 roku określono dozwolony dodatek nasion chia na poziomie nie większym niż 10% gotowego produktu (wyroby piekarskie, śniadaniowe przetwory zbożowe, mieszanki owoców, orzechów i nasion) oraz w opakowaniach jednostkowych przy zalecanym dziennym spożyciu wynoszącym maksymalnie 15 g; w 2015 r. rozszerzono dozwolone stosowanie chia o soki owocowe i ich mieszanki w ilości 15 g/450 ml.

Producenci coraz częściej dodają nasiona szałwii hiszpańskiej do innych kategorii produktów spożywczych (takich jak np. jogurty, desery mleczne), które nie powinny jej zawierać w swoim składzie, o czym informuje Główny Inspektorat Sanitarny w najnowszym oświadczeniu o niedozwolonym stosowaniu chia. Produkcja i wprowadzanie na rynek jogurtów z dodatkiem chia jest niezgodne z przepisami prawa żywnościowego.

Zobacz komunikat na stronie GIS.

Nasiona szałwii hiszpańskiej są zaliczane do tzw. nowej żywności. Ogólnie rzecz ujmując, nowa żywność – zgodnie z przepisami unijnymi – to taka, która nie była spożywana w Unii Europejskiej przed 15 maja 1997 r.

Przedsiębiorca, który chce wprowadzić na rynek unijny środek spożywczy niestosowany w celach żywieniowych przed tą datą, musi postępować zgodnie z procedurami dopuszczenia takiej żywności, określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 258/97.

Składając wniosek w sprawie uzyskania zezwolenia przedsiębiorca, poza udokumentowaniem bezpieczeństwa stosowania określonego produktu, musi przedstawić informacje, w jakich ilościach i do jakich kategorii żywności będzie dodawał nowy składnik. Procedura kończy się odmową lub udzieleniem zezwolenia na stosowanie nowej żywności w taki sposób, o jaki wnioskował przedsiębiorca. Dlatego właśnie katalog produktów, do których nasiona chia mogą być dodawane, jest katalogiem zamkniętym. Oznacza to, że nasiona chia mogą być dodawane tylko do tych produktów, na które formalnie wyrażono zgodę.

We wrześniu 2016 r. wpłynęła aplikacja na rozszerzenie zastosowania nasion chia w jogurtach. Ponadto w styczniu br. wpłynął również wniosek o rozszerzenie zastosowania nasion chia na produkty owocowe przeznaczone do smarowania pieczywa (ang. fruit spreads). Jednakże potencjalna zgoda na stosowanie nasion chia w tych kategoriach będzie możliwa dopiero po zakończeniu stosownych procedur legislacyjnych.

Jednak już teraz Komisja Europejska po konsultacji z państwami członkowskimi wyraziła zgodę na możliwość stosowania nasion chia w jogurtach pod warunkiem, że są one oddzielnie zapakowane, np. na wieczku. W takim przypadku chia jest traktowana jako śniadaniowe przetwory zbożowe.

Niezależnie od przepisów prawnych konsumenci mają możliwość kupowania nasion chia w osobnych opakowaniach i wykorzystywania ich w potrawach w dowolny sposób. Dzienne spożycie nie powinno jednak przekraczać 15 g na dobę.

Zadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020.

Literatura

Opinion on the safety of ‘Chia seeds (Salvia hispanica L.) and ground whole Chia seeds’ as a food ingredient, The EFSA Journal (2009) 996, 1-26 (dostęp 1.08.2017)
Use of Chia seed in foodstuffs, Evira Finnish Food Safety Authority (dostęp 1.08.2017)
Informacja o niedozwolonym zastosowaniu nasion szałwii hiszpańskiej (chia), Główny Inspektorat Sanitarny (dostęp 1.08.2017)
Safety Assessment of Chia Seed (Extension of use), The Food Safety Authority of Ireland, April 2015 (dokument pdf, dostęp 1.08.2017)
Chia w jogurtach – znamy rozwiązanie, IGI Food Consulting (dostęp 1.08.2017)